Prinsjesdag. De start van het eerste officiële werkjaar van het nieuwe kabinet, waarop het de Miljoenennota en Rijksbegroting presenteert. Een belangrijk moment voor de rechtsstaat, want waar de overheid in investeert of juist op bezuinigt, heeft veel invloed op ons dagelijks bestaan. De plannen vormen de financiële uitwerking van het Hoofdlijnenakkoord, het samenwerkingsplan van coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB, dat een duidelijke xenofobe en islamofobe toon heeft*. Ook het demonstratierecht wordt daarin besproken**, een trend die het vorige demissionair kabinet al inzette.
Hoe beschermen we het recht op demonstratie in de veranderende politieke context? Hoe raakt een inperking van dat recht moslims en mensen van kleur extra hard? En wat zijn eigenlijk je rechten als je demonstreert (en die van de politie)?
* Bijvoorbeeld in de passage: “Onze democratische rechtsstaat wordt bedreigd door islamitisch terrorisme” en de intentie “het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit” te ontwikkelen.
** In het Hoofdlijnenakkoord staat over het recht op demonstratie: “Er wordt scherper onderscheid gemaakt tussen (vreedzaam) demonstreren en ordeverstorende acties. Wanordelijkheden, bedreigingen tegen anderen en openbaar geweld worden niet getolereerd. OM, lokaal gezag en nationale politie zullen worden aangespoord om kordaat op te treden waar demonstranten over de grenzen van het strafrecht heengaan. Notoire relschoppers worden hard aangepakt en gestraft.”
Over de sprekers
Willem Jebbink heeft een achtergrond in het financieel-economisch strafrecht. Hij is gespecialiseerd in cassatiezaken bij de Hoge Raad en internationaal mensenrechtelijke procedures, zoals het Europese Hof voor de Rechten van de Mens en het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties. Jebbink is deskundig op het gebied van vrije meningsuiting en demonstratievrijheid, en staat onder demonstranten bekend als de ‘activistenadvocaat’.
Saida Derrazi is mensenrechtenactivist en actief in de strijd tegen racisme, discriminatie en islamofobie. Zij is voorzitter van het Comité 21 maart en mede-oprichter van S.P.E.A.K., een collectief van moslimvrouwxn dat zich inzet tegen islamofobie tegen moslimvrouwxn. Ook is Derrazi aangesloten bij Stroomversnellers, een collectief van trainers voor sociale bewegingen.
Marlisa Hommel woont in Arnhem en is docent Engels. Eerder dit jaar werd zij in haar huis gearresteerd na een actie voor Palestina. Hommel zit bij XR Justice Now!, een tak van Extinction Rebellion die in actie komt voor klimaatrechtvaardigheid.
Jair Schalkwijk is projectleider bij IZI Solutions en Controle Alt Delete. Na zijn opleiding rechtsgeleerdheid was hij docent conflictbeslechting, docent beroepsethiek en richtte hij de Doetank op, een Amsterdams onderzoeks- en actiebureau, heropende hij voormalig buurthuis de Rietwijker en initieerde hij club Bret. Hij stond aan de wieg van Controle Alt Delete, de organisatie die zich inzet voor eerlijke en effectieve wetshandhaving. Als promovendus bij de afdeling criminologie van de rechtenfaculteit van de Erasmus Universiteit versterkt hij momenteel zijn onderzoeksvaardigheden.
Platform Stop Racisme & Fascisme is een maatschappelijke coalitie die landelijk verzet ondersteunt en helpt coördineren tegen extreemrechts en racisme, van linkse organisaties en klimaatgroepen tot antiracismegroeperingen. Op 22 september organiseert het platform in Amsterdam een protest tegen het PVV-kabinet met de leus ‘geef haat geen macht’, “want het beleid van deze regering is doordrenkt van racisme en allerlei uitsluitende maatregelen voor mensen op basis van hun afkomst, geloof, kleur of geaardheid.”
De nieuwe minister van Justitie wil ‘grenzen stellen binnen het demonstratierecht’, bijvoorbeeld tegen activisten die wegen blokkeren. Advocaat Willem Jebbink, die al jaren demonstranten bijstaat, maakt zich zorgen om hun rechten, vertelde hij al eens aan OneWorld. ‘Steeds meer activisten denken: laat maar.’
Voor Prinsjesdag moet het kabinet een ‘regeerprogramma’ presenteren. Als nieuwe minister van Justitie en Veiligheid wil David van Weel (VVD) werk maken van ‘weerbaarheid’. Ook hoopt hij de polarisatie te bestrijden, want die raakt ook de ‘hoeders van onze rechtsstaat’.
