In Amsterdam worden ongedocumenteerden Amsterdammers nog altijd stelselmatig uitgesloten van zorg, onderwijs, huisvesting en de arbeidsmarkt. Zoals Mpanzu Bamenga het krachtig verwoorde tijdens de lancering van het Nieuw Amsterdam Manifest: ” in een nieuw Amsterdam zijn er geen ongedocumenteerden meer, want iedereen hier is rechtmatig en doet mee, de vraag is niet OF we dat voor-elkaar krijgen maar HOE we dat voor-elkaar krijgen.” De huidige situatie is dan ook onacceptabel en doet inbreuk op fundamentele rechten van de mens. De stad van de toekomst hanteert een menswaardig beleid voor alle bewoners, met of zonder documenten. Hieronder volgen concrete beleidsvoorstellen voor de gemeente Amsterdam op basis van het programma “Towards a more Humane Policy for Undocumented People” bij Pakhuis de Zwijger. De eisen van dit manifest zijn opgesteld in het kader van het Nieuw Amsterdam Manifest met behulp van, onder andere, Amsterdam City Right en Ombudsman Metropool Amsterdam.
Politieke erkenning en representatie
Het is tijd dat ongedocumenteerden een stem en gezicht krijgen in Amsterdam. De stad van de toekomst erkent ongedocumenteerden als Amsterdammers door middel van een City-ID voor alle Amsterdammers. Iedereen krijg deze City-ID gratis van de gemeente met of zonder het hebben van de juiste papieren. Hierbij volgt Amsterdam het voorbeeld van Zürich en New York. Hierbij volgt Amsterdam het voorbeeld van Zürich en New York. Door de City-ID krijgen ongedocumenteerden een QR-code als coronapas na hun vaccinatie. Daarnaast kunnen ongedocumenteerden met hun City-ID een bankrekening openen en huren op de reguliere markt. Stigmatisering wordt tegengegaan door een campagne die een gezicht en stem geeft aan ongedocumenteerde mensen. Voortaan hebben ongedocumenteerden een plek in het Stadhuis waarbij toekomstig beleid van de Gemeente mét de doelgroep gemaakt tevens beschikbaar gemaakt in meerdere talen. De Gemeente houdt rekening met intersectionele factoren als gender, seksualiteit en leeftijd in hun dienstverlening en naturalisatie procedures. Daarnaast handhaaft Amsterdam geen landelijk beleid dat ongedocumenteerden criminaliseert, zoals deportatie en detentie.
Onderwijs
In het toekomstige Amsterdam hebben alle jongeren, ongeacht documenten, toegang tot onderwijs om hun talenten te ontwikkelen. De gemeente Amsterdam zorgt ervoor dat ongedocumenteerde jongeren weten hoe ze via ‘contractonderwijs’ kunnen instromen op hogescholen en universiteiten. De scholen creëren hiervoor een heldere infrastructuur en hanteren een betaalbaar collegetarief. De hogeschool van Amsterdam, de Haagse Hogeschool en de Vrije Universiteit dienen hierbij als voorbeeld. Daarnaast biedt de gemeente een fonds aan om ongedocumenteerde jongeren te ondersteunen als alternatief op een beurs of lening via Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Ook krijgen ongedocumenteerde afstudeerders één jaar de tijd om aan een baan te komen om dan een verblijfsvergunning te ontvangen, zoals nu ook het geval is bij internationale studenten.
Arbeidsmarkt
Veel ongedocumenteerde werkenden verdienen weinig, werken in onveilige situaties en hebben geen zekerheid, pensioen of vangnet. In het toekomstige Amsterdam zijn ongedocumenteerde werkenden geregistreerd en beschermd door de vakbond via een vouchersysteem, waarbij de werkenden ook belasting afdragen. Het vouchersysteem in Genève is hiervoor een voorbeeld. De organisatie Pantar kan helpen bij de uitvoering. Doordat ongedocumenteerden met hun City-ID een bankrekening kunnen openen, betalen werknemers hun digitaal uit. De gemeente Amsterdam weigert het nationale beleid te handhaven dat verplicht werkgevers te straffen met ongedocumenteerden in dienst. Daarnaast opent de gemeente een fonds om straffen te compenseren die het nationaal ministerie oplegt. Ook start de gemeente een noodfonds waar ongedocumenteerden beroep op kunnen doen bij ziekte o.i.d. Bijvoorbeeld zoals bij een broodfonds.
Zorg
Ongedocumenteerde ouderen hebben vaak (te) lang en hard gewerkt. Daarentegen hebben zij vaak geen pensioen en weinig spaargeld door slechte toegang tot bancaire infrastructuren. Ouderen kunnen niet meer terugkeren en zijn afhankelijk van hun netwerken als hun gezondheid verslechterd. Daarom biedt de gemeente Amsterdam ongedocumenteerde ouderen een zorgpas aan. Deze pas is gekoppeld aan een zorgfonds; dit biedt zekerheid en verlaagt de drempel om aanspraak te maken op zorg. Middels een persoonlijke informatiekaart, zoals voorgesteld door de Ombudsman Metropool Amsterdam weten ouderen hoe en waar zij beroep kunnen doen op zorg. Daarnaast worden onnodige administratieve lasten rondom zorg zoveel mogelijk vermeden om de zorg toegankelijk te houden.
Huisvesting
Ondanks dat onderdak een mensenrecht is, verblijven ongedocumenteerden nog te vaak op straat. In de toekomst zorgt de gemeente Amsterdam dat ongedocumenteerden kunnen verblijven in de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) tot er in samenspraak met begeleiding een oplossing is gevonden. De persoon wordt er dus niet uitgezet na 18 maanden. Voor ongedocumenteerden zonder uitzicht op een legale verblijfsvergunning stelt de gemeente een 24-uurs opvang op als alternatief op de LVV. Zie hiervoor het beleid in Eindhoven als voorbeeld. Daarnaast mogen ontruimingen of uitzettingen van ongedocumenteerden nooit in de winter plaatsvinden.
Een menselijk beleid voor ongedocumenteerden is noodzakelijk. In kort staan hieronder onze aanbevelingen voor de gemeente. In de stad van de toekomst:
- Hebben alle Amsterdammers, inclusief ongedocumenteerden, een City-ID waardoor hun bestaan erkend wordt door instituties, zij toegang krijgen tot faciliteiten en iedereen zich kan identificeren.
- Betrekt het Stadhuis ongedocumenteerden bij het vormgeven van beleid dat hen betreft.
- Krijgen ongedocumenteerden na hun vaccinatie een QR-code in de corona-check-app zodat zij toegang behouden tot publieke instellingen, horeca en culturele instellingen.
- Heerst er geen stigma over ongedocumenteerden. Door middel van een campagne vanuit de gemeente krijgen ongedocumenteerden een stem en gezicht.
- Handhaaft de gemeente geen nationaal beleid dat ongedocumenteerden criminaliseert of kwetsbaar maakt voor opsluiting en uitzetting.
- Creëert de gemeente een heldere infrastructuur voor toegang tot zorg, banken, huisvesting, onderwijs en de arbeidsmarkt. Zie uitwerking hierboven.
