In deze Toekomstverkenning van VPRO Tegenlicht waarschuwt Guillaume Pitron voor de schaduwkant van de energietransitie en digitalisering. Pitron is een Franse journalist en auteur van het boek The Rare Metals War: the dark side of clean energy and digital technologies. Zeldzame metalen zijn essentieel voor de productie van elektrische voertuigen, straaljagers, windturbines en zonnepanelen, maar ook voor onze smartphones, computers, tablets en andere alledaagse apparaten. Maar we weten eigenlijk heel weinig over de manier waarop ze worden gewonnen, of over de ecologische en geopolitieke kosten hiervan.
Meer over de film
Door ons los te maken van fossiele brandstoffen dreigt er een nieuwe afhankelijkheid te ontstaan. China is momenteel met afstand de grootste speler in de strijd om de grondstoffen van de toekomst. Europa en de Verenigde Staten zijn grotendeels afhankelijk van de aanvoer en verwerking van deze grondstoffen van China. En dat is gevaarlijk, want net als olie en gas kunnen grondstoffen ingezet worden als politiek wapen. De eerste voortekenen daarvan zijn al zichtbaar, met een hoofdrol voor het Brabantse bedrijf ASML. Om deze geopolitieke voorsprong te verkrijgen heeft China een groot deel van haar milieu moeten opofferen, want het mijnen en raffineren van deze grondstoffen is allesbehalve schoon. Kan Europa het schoner doen en is deze afhankelijkheid nog te verminderen? Guillaume Pitron presenteert in deze Tegenlicht meerdere oplossingen.
Over het programma
Vanavond kijken we naar de korte film van Ilija Bozovic waarin hij de Franse journalist en documentairemaker Guillaume Pitron interviewt over de schaduwkant van de energietransitie en digitalisering. Daarna gaan we in gesprek met Ilija over het maakproces en de aanleiding voor deze documentaire en wijden we verder uit over de thema’s die in het interview ter sprake komen. We gaan het hebben over het geopolitieke aspect van mijnen naar grondstoffen voor de energietransitie, maar ook over hoe neokoloniale praktijken hier nog altijd een rol spelen. Ook hebben we het over een transitie naar een economie waarbinnen we minder afhankelijk worden van het mijnen van deze schaarse grondstoffen.
Deze gesprekken voeren we met
Benjamin Sprecher doet onderzoek naar kritieke materialen: grondstoffen waarvan de toevoer onzeker is en een tekort grote gevolgen zou hebben voor de economie. Hij is universitair docent aan de TU Delft en coördinator van het Resilient Cities programma van het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Sustainability. Deze onderzoeksgroep streeft naar het versnellen van de transitie naar een circulaire economie.
Irina Patrahau is strategisch analist bij HCSS, onderdeel van het HCSS Energy and Raw Materials Initiative en Climate and Security Programme. Haar expertisegebieden zijn de geopolitiek en geo-economie van energie en grondstoffen, evenals klimaatveiligheid. Irina’s werk is gericht op de energietransitie en de implicaties daarvan voor relaties tussen en binnen staten, met een bijzondere focus op (kritieke) ruwe mineralen.
Lithium is key for global decarbonisation and is expected to face the biggest growth in demand for all critical raw materials (CRM) due to the rapid development of lithium-ion batteries used in electric vehicles (EVs). Booming demand and the high geographic concentration of lithium mining and processing result in supply vulnerabilities and geopolitical competition for this raw material.
The Green Deal, formulated by the European Union, comprises climate targets that are as ambitious as they are all-important. It aims to reduce net emissions of greenhouse gasses to zero by 2050, without depleting resources and leaving no person or region behind.
Om minder afhankelijk te zijn van landen als China en Rusland, presenteerde de Europese Commissie de Critical Raw Materials Act (CRMA). Deze moet eigen productie en recycling stimuleren. “Hoog tijd”, aldus strateeg Michel Rademaker. “Autonomie wordt enorm belangrijk”. “Goed plan”, vindt ook industrieel ecoloog Benjamin Sprecher, al mist hij in de nieuwe wet het belangrijkste: minder materiaalgebruik.
