‘Sensitivity reading’ is een nieuwe ontwikkeling in de literatuur. Steeds vaker laten schrijvers hun teksten controleren op stereotyperend taalgebruik, gedateerde uitdrukkingen en misvattingen. Ook werken van overleden schrijvers worden onder de loep genomen. Recent raakten bijvoorbeeld de boeken van Roald Dahl, Ian Fleming en Agatha Christie in opspraak, omdat gevoeligheidslezers – professionals in het vak – de taal ervan aanpasten aan de huidige tijdgeest. Daarvoor klonk veel steun, maar er was ook een hoop kritiek. In dit programma verkennen we de grenzen van sensitivity reading. In hoeverre moeten we teksten veranderen naar de waarden van nu? Doet zo’n aangepaste tekst nog wel recht aan de intenties van de auteur? En wat zijn de alternatieven? En wie heeft het eigenlijk voor het zeggen?
Over de sprekers
Bo van Houwelingen is literair recensent bij de Volkskrant. Ze bespreekt vooral nieuwe Nederlandse literatuur en bepaalt welke romans een plek krijgen in het boekenkatern.
Mounir Samuel is o.a. politicoloog, meervoudig bekroond journalist, presentator en auteur die zich bezig houdt met sociale revoluties en maatschappelijke verandering. Hij schreef dertien boeken, waaronder Je mag ook niets meer zeggen: een nieuwe taal voor een nieuwe tijd (Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2023).
Marte Hoogenboom is schrijver en redacteur en werkt sinds 2019 voor OneWorld als eindredacteur. Daarnaast is ze magazinechef bij het literair-culturele tijdschrift Hard//hoofd. De laatste jaren publiceert en spreekt zij geregeld over gender en de intersecties met andere vormen van uitsluiting en discriminatie.
Welkome leeshulp of doodsteek voor de vrije literatuur: hoe denken schrijvers over de sensitivityreader?
Uitgevers en schrijvers maken steeds vaker gebruik van "gevoeligheidslezers" om materiaal te proeflezen om te voorkomen dat iets wordt gepubliceerd dat als beledigend wordt beschouwd. Maar gaat dit te ver? Steve Smith onderzoekt de trend, terwijl Evan Davis spreekt met Laura Moriarty, auteur van American Heart, en met Sharmaine Lovegrove, uitgever van Dialogue Books.
De bekende personages in de kinderboeken van Roald Dahl zijn in de nieuwste Britse editie niet langer dik, lelijk of stom. De enkele honderden wijzigingen in zijn boeken leiden vooral tot een andere typering van de personages. Het moet de verhalen "bij de tijd" brengen en toegankelijk maken voor iedereen, zegt de Britse uitgeverij Puffin.
Roald Dahls taalgebruik „zou aanstootgevend zijn” zegt de presentatrice van het Journaal. Zou? Het ís aanstootgevend. Dat is precies de bedoeling en elke jonge lezer snapt dat. Dahl gaat voor in de wraak van de machtelozen: tegen vreselijke grote mensen is weinig verweer, maar met uitlachen kom je een heel eind.
