Het verbruik van energie en grondstoffen neemt ieder jaar toe: dit zijn de twee fundamentele krachten die ervoor zorgen dat onze economie ver buiten planetaire grenzen opereert. Niet zo gek, want de economie groeit ieder jaar en vraagt dus om steeds meer energie en grondstoffen. Om snel te verduurzamen, moeten we toe naar een economie die zonder groei kan floreren. In essentie gaat dit over de relatie tussen mens, technologie en natuur. Hoe vinden we balans, en wat heeft onze voorkeur? Slaat een economie die gericht is op voortdurende groei niet per definitie uit evenwicht? Deze avond stellen we ons voor hoe een postgroeimaatschappij eruit ziet vanuit het perspectief van diverse maatschappelijke actoren. Aan de hand hiervan bespreken we wat er nodig en haalbaar is om deze toekomstbeelden tot leven te brengen.
Over het programma
Lisa Mandemaker is speculatief ontwerper en sinds januari 2024 verbonden aan Stichting Toekomstbeeld der Techniek. Ze gebruikt de kracht van verbeelding om mensen te laten reflecteren op mogelijke toekomstscenario’s. Samen met Daphne Roodhuyzen schreef ze het boek ‘Voor niets gaat de zon op’. Ze stelden zichzelf de centrale vraag; wat als de toekomst van mens, natuur en technologie niet meer draait om groei, maar om harmonie? Lisa neemt ons tijdens het programma mee in de verschillende toekomstscenario’s in een interactieve verbeeldingsoefening.
Nadat ons verbeeldingsvermogen is geprikkeld gaan we in gesprek over wat we dan nodig hebben om bij die toekomst te komen. Dit gesprek voeren we met:
Hans Stegeman is hoofdeconoom bij Triodos Bank en columnist voor Vrij Nederland. Als econoom is hij van mening dat financiële argumenten altijd in balans moeten zijn met sociale en ecologische standpunten, waarbij hij steeds op zoek is naar een praktische toepassing van theoretische perspectieven. De rode draad in alles wat hij doet is het besef dat ons economisch systeem fundamenteel moet veranderen en dat de financiële sector daarin een cruciale rol speelt.
Joyeeta Gupta is hoogleraar milieu en ontwikkeling in het mondiale zuiden aan de Universiteit van Amsterdam en het IHE Institute for Water Education in Delft. Vrijwel al haar onderzoek gaat direct of indirect over klimaatrechtvaardigheid: de verdeling van basisbehoeften en grondstoffen, lasten en kosten. In juni 2023 won ze de prestigieuze Spinozapremie waarmee ze onderzoek doet naar een mondiale grondwet.
Om deze sprekers uit te dagen worden er interventies gedaan door sprekers die vanuit hun professionele achtergrond hun visie delen op een toekomst voorbij de groei. Deze interventies worden gedaan door onder anderen:
Raki Ap is Inheems activist voor mensenrechten en klimaat en woordvoerder van de Free West Papua Campaign. Ook is hij oprichter van de stichting Indigenous Perspectives. Hij maakt zich hard voor een eerlijke transitie naar een duurzaam en rechtvaardig systeem.
Bas Butler is clustercoördinator internationale economie bij het Ministerie van Financiën. Hij werkte eerder als econoom bij de Nederlandsche Bank. Butler schreef onder andere in het economenvakblad ESB dat ambitieuzer klimaatbeleid met normeren en beprijzen op termijn goedkoper is.
Volgens toponderzoeker Joyeeta Gupta zullen het uiteindelijk de rechters zijn die grenzen stellen aan klimaatverandering. Om hen houvast te geven, werkt ze nu aan een mondiale grondwet. ‘Er bestaan universele waarden. Die moeten we vastleggen voordat de wereld nog meer dictators heeft.’
We hebben een heel instabiele, groeiverslaafde samenleving gecreëerd, schrijft Hans Stegeman. Er is een hele trits aan redenen waarom onze huidige samenleving moet groeien om niet in te storten. Maar dat wil niet zeggen dat het niet anders kan.
Wat als de toekomst van mens, natuur en technologie niet meer draait om groei, maar om harmonie? Deze vraag wordt verkend door de complexe driehoeksverhouding tussen deze drie componenten opnieuw te definiëren in een wereld waarin welvaart verder reikt dan alleen het materiële.
Onze economie is verslaafd aan groei. Dat is om meerdere redenen een probleem, maar goed nieuws: het kan ook anders. Door onze economische activiteiten af te bouwen en het economische systeem anders in te richten, kunnen we wel degelijk binnen de grenzen van de aarde blijven. Dat heet degrowth en daar hoeft niemand slechter van te worden. Hans Stegeman, hoofdeconoom bij Triodos Bank, beantwoordt er 5 vragen over.
Eindelijk begint ‘klimaatrechtvaardigheid’ een ingeburgerd begrip te worden, ziet hoogleraar Joyeeta Gupta. Zij liep decennia geleden al voor de troepen uit. In haar strijd voor rechtvaardigheid is zij niet bang te dromen: ‘Er zou een ministerie voor de Toekomst moeten zijn.’
