Stel je loopt op straat en 20 meter verderop vindt een ongeluk plaats. Een onwel geworden automobilist schept een fietser en rijdt vervolgens een huis binnen. Je verleent eerste hulp aan de fietser. Als de hulpdiensten alles onder controle hebben, spreekt een verslaggever je aan en stelt vragen over wat er gebeurd is. In shock beantwoord je de vragen. Een uur later heb je spijt. Je weet niet meer precies wat je antwoordde.
- Was de automobilist op leeftijd?
- Stak de fietser over zonder kijken?
- Klopt het dat de voorzitter van de voetbalvereniging woont in het huis waar de auto tegenaan is gebotst en dat hij de bestuurder van de auto belaagde?
De volgende dag lees je je ooggetuigenverslag in de krant, inclusief details waar je nu aan twijfelt. In bovenstaande (fictieve!) casus zijn er meerdere dilemma’s. Welke details zijn relevant voor de nieuwsconsument en welke details schaden de belangen van de betrokkenen? Leeftijd, woonplaats, beroep van betrokkenen, beelden van reanimaties, details over maatschappelijke functies, getuigen die in shock details delen, foto’s en filmpjes die kwetsend of schadelijk zijn voor betrokkenen op korte en lange termijn?
In theorie weten journalisten hoe zij aansluiten op wat de nieuwsconsument van hen verlangt en respecteren daarbij de belangen van alle partijen. Journalisten houden bewust rekening met slachtoffers. In de praktijk botsen de belangen van slachtoffers en naasten met die van journalisten en nieuwsconsumenten. Dit gebeurt bewust en onbewust. Er zijn tal van vragen zoals bijvoorbeeld:
- Slachtoffers hebben nu minder rechten dan verdachten/veroordeelden als het gaat om vermelding van voornaam en initiaal in berichtgeving. Moeten slachtoffers niet minimaal dezelfde rechten krijgen?
- Is het gewenst (of: vereist) dat journalisten (herleidbare) details van slachtoffers en naasten achterwege laten om hen te behoeden voor mogelijke schadelijke gevolgen?
- Is het, naast blurren van kentekens en gezichten, nodig om op grote(re) afstand opnamen te maken van nieuwswaardige gebeurtenissen?
- Weegt het belang van slachtoffers (waaronder privacy) zwaarder dan het belang van de nieuwsconsument als het gaat om volledigheid in berichtgeving?
- Hoe gaan we om met spanningsveld waarin feitelijke berichtgeving tegenover de wens van de nieuwsconsument staat om het menselijke verhaal van betrokkenen te vernemen?
Donderdagavond 28 november
Op donderdag 28 november spreken slachtoffers, nieuwsconsumenten en journalisten onder leiding van Frénk van der Linden met elkaar in Pakhuis de Zwijger over dilemma’s die zich voordoen als slachtoffers en naasten te maken krijgen met journalistieke media. Wat is geoorloofd en wat is onethisch? Tijdens de avond delen betrokkenen waardevolle ervaringen, komen nieuwe inzichten en best practices aan bod, journalistieke trends, praktische handvatten voor iedereen die met slachtofferschap te maken krijgt en is er volop ruimte voor gesprek.
