In Nederland zitten 45.7% van alle gedetineerden in voorlopige hechtenis. Hechtenis, en daarbij ook voorlopige hechtenis, levert verschillende vormen van detentieschade op. In diverse onderzoeken komen de materiële en immateriële schade van vrijheidsbeneming duidelijk naar voren. Hieronder vallen het verlies van; werk, duurzaam inkomen, onderdak, ondersteunend netwerk en verslechtering van de mentale gezondheid. Verder hebben gedetineerden ook vaak te maken met vooroordelen en stigma, wat herstel en terugkeer in de samenleving bemoeilijkt. Tijdens deze avond zullen wij persoonlijke verhalen horen over detentieschade en gaan wij in gesprek over alternatieve voorwaarden voor voorlopige hechtenis.
Over het programma
De regering koerst al jaren op het beleid van strengere straffen en veel partijen volgen. Ook deze verkiezingen houden partijen deze vergeldingsretoriek aan. Door campagne te voeren op een hardere aanpak van kleine vergrijpen, wordt wederom ingezet op een toename van gevangenisstraffen. Dit politieke narratief sijpelt door in de huidige toepassing van het strafrecht. In Nederland wordt te snel gekozen voor kortdurende detentie, met name voorlopige hechtenis, terwijl onderzoek laat zien dat vrijheidsbeneming geen problemen oplost. Sterker nog, de gevolgen van detentie zijn schadelijk voor het individu en kostbaar voor de samenleving. Juist daarom is het belangrijk om, in aanloop naar de verkiezingen, dieper te duiken in dit (veelal) ondergesneeuwde thema en de politieke druk op te voeren voor een humaner strafrecht. Onlangs (13 juli 2023) verscheen hierover een brief van de Minister voor Rechtsbescherming Weerwind gericht aan de Tweede Kamer genaamd ‘Straffen op maat’. In de brief beschrijft de minister de uitkomsten van zijn verkennende onderzoek naar aanleiding van de motie, die bezwaar maakt tegen korte detenties. In zijn brief erkent de Minister de behoefte aan hervormingen die ook worden gedragen door de verschillende relevante stakeholders en experts. Door onder andere de rechtspraak meer instrumenten te geven en relevante partners en stakeholders actiever te betrekken bij het rechtspraak, kan er doeltreffender worden gestraft. In zijn brief bespreekt de minister verschillende alternatieven en uitbreidingen met als doel, minder recidive, minder detentieschade en minder belasting voor het strafrechtsysteem. Tot slot, geeft hij de intentie aan om dit verder te onderzoeken met als doel ook het doorvoeren van relevante beleid en maatregelen. Een veelbelovende intentie en een (voorzichtige) eerste stap voor hervormingen gesteund door onderzoek en het veld, die nu met de val van het kabinet wellicht weer in gevaar komt. Op deze avond gaan we in gesprek met ervaringsdeskundigen, experts en andere stakeholders over voorlopige hechtenis zoals het nu is georganiseerd en de gevolgen hiervan. We zullen persoonlijke verhalen horen over detentieschade en in gesprek gaan over alternatieve voorwaarden voor voorlopige hechtenis. Ook besteden we aandacht aan hoe een beter re-integratieproces voor ex-gedetineerden er uit kan zien en hoe eventuele hervormingen of aanpassingen met betrekking tot korte straffe en voorlopige hechtenis hieraan zouden kunnen bijdragen.
Panelgesprek 1
Tijdens de eerste panel gaan we hierover in gesprek met:
Rutger Wery, voormalig raadsheer bij gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, afdeling strafrecht. Voordien werkte hij 25 jaar als advocaat op het gebied van het strafrecht en het aansprakelijkheidsrecht. Van zijn hand verschenen verschillende publicaties over de effectiviteit van het optreden van raadslieden in strafzaken.
Miranda Boone, Hoogleraar Criminologie en Vergelijkende Penologie. Miranda Boone is per 15 mei 2017 aangesteld als Hoogleraar Criminologie en Vergelijkende Criminologie aan de Universiteit Leiden. Daarvoor was zij bijzonder hoogleraar penitentiair recht en penologie aan de Rijksuniversiteit Groningen (2011-2017) en universiteit hoofddocent straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit Utrecht (2003-2017). Samen met Jeroen ten Voorde coördineert zij het onderzoeksprogramma Criminal Justice: Legitimacy, Accountability and Effectivity. Tevens is zij coördinator van een interdisciplinair onderzoeksproject naar conflictoplossende rechtspleging in het kader van het sectorplan Rechtsgeleerdheid.
Haar onderzoek speelt zich vooral af op het terrein van straftoemeting en straftenuitvoerlegging. Zij heeft zich gekwalificeerd in het ontwikkelen, uitvoeren en leiden van internationaal vergelijkende onderzoeksprojecten op het terrein van de strafrechtspleging. Met name doet zij onderzoek naar de besluitvormingsprocessen bij de toepassing en tenuitvoerlegging van sancties vanuit zowel een sociaalwetenschappelijk als normatief perspectief. Zij deed onderzoek in opdracht van de Europese Commissie, NWO, het WODC, de reclassering en Politie & Wetenschap. In 2021 ontving zij een beurs van NWO voor het coördineren van een 5-jarig onderzoeksproject naar verschillen in detentiepopulaties tussen België en Nederland.
Songül Mutluer, Tweede Kamerlid Justitie & Veiligheid, Veilige Wijken, Emancipatie/Discriminatie & Inclusie. Hiervoor was ze onder andere Wethouder voor de Gemeente Zaanstad, 2e Locoburgemeester. Verder heeft ze ook gewerkt als: Senior Juridisch Adviseur bij Rijkswaterstaat, Senior Legal Advisor aanbestedingsrecht en als docent / onderzoeker voor de Vrije Universiteit Amsterdam en de Vu Law Academy (Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Afdeling Privaatrecht)
Frans Douw, werkte in verschillende gevangenissen en inrichtingen, waaronder het Pieter Baan Centrum. Nog steeds zet Douw zich in binnen- en buitenland in voor een menswaardige detentie. Hij richtte hiertoe samen met Toon Walravens de Stichting Herstel en Terugkeer op en maakt met Edwin Kleiss de podcast-serie The Prison Show. Douw is na zijn pensionering internationaal adviseur op het gebied van forensische psychiatrie en het gevangeniswezen, onder andere in de Verenigde Staten, Rusland, Oost-Europa, Engeland en Curaçao. Tevens is hij ook de auteur van Het zijn mensen: het verhaal van een gevangenisdirecteur (2021).
Vito Shukrula, Strafrechtadvocaat bij Shukrula advocatuur. Shukrula advocatuur is een advocatenkantoor dat is gespecialiseerd in strafrecht. Mr. Vito Shukrula is geboren in Amsterdam en opgegroeid in Alkmaar. Hij heeft een rechtenstudie gevolgd aan de Vrije Universiteit te Amsterdam waar hij zich vervolgens ook heeft gespecialiseerd in het strafrecht. Door de jaren heen heeft mr. Shukrula zich gespecialiseerd in strafzaken waarin de politie gebruik heeft gemaakt van undercoveragenten.
Hierna volgt er intermezzo met een voordracht uit het in 2020 uitgebrachte proza- en poëziebundel Gevangenispost. Een project waarbij schrijver Christine Otten tien gedetineerden uit haar schrijfgroep in de Penitentiaire Inrichting Heerhugowaard in contact bracht met tien schrijvers buiten de gevangenis.
Vervolgens gaan we in gesprek met ons tweede panel:
Lucy Schipstra, Reclasseringswerker & Trainer Cognitieve Vaardigheden en Agressie-regulatie in en buiten detentie bij Reclassering Leger des Heils.
Jasmijn Verhage, Directeur bij De Nieuwe Kans (DNK). De Nieuwe Kans richt zich op jongvolwassen mannen en vrouwen met multiproblematiek. Ze kunnen bij De Nieuwe Kans terecht om aan zichzelf te werken.
Yassine Radi Hemdi, als ervaringsdeskundige jongerenwerker, bied hij trainingen, aan, coaching voor jongeren. Zowel preventief als voor jongeren met verhoogde risicoprofielen.
Dave Hovenga, onder andere bestuurslid bij stichting Steun en Adviespunt voor (en door) Naasten van Gedetineerden (stichting S.A.N.G.), schrijver en coach.
Na afloop van de panelgesprekken zal er ruimte zijn voor vragen en opmerkingen uit het publiek.
In 2019 en 2020 werden in Nederland 10.310 niet betaalde geldboetes omgezet in vervangende hechtenis. In totaal zijn daardoor 47.154 dagen vervangende hechtenis ondergaan vanwege het niet betalen van, opgeteld, zo’n 2 miljoen euro aan geldboetes – tegen een kostprijs van om en nabij 14 miljoen. Op dagbasis werden permanent 65 gevangeniscellen in beslag genomen door deze categorie gedetineerden – en dat waren er vanwege de pandemie waarschijnlijk minder dan gemiddeld. Dit blijkt uit een voorstudie die wij verrichtten in opdracht van het WODC naar de vervangende hechtenis bij het niet betalen van een geldboete.
Rotterdam is een stad van ‘geen woorden, maar daden’. Maar soms is het slim om de effecten van je daden in woorden na te meten. Is de hulp die we bieden aan ‘moeilijke jonge mannen’ bijvoorbeeld wel effectief? Brengen onze ‘daden’ jongemannen met multi- problematiek echt op een ander spoor? En heeft
de stad er ook baat bij?
