Hoe ontwerpen we een veilige en inclusieve samenleving voor iedereen, waar iedereen zich gehoord, gezien en gerepresenteerd voelt? En wat als dit niet gebeurt, en polarisatie vrij spel krijgt? Twee embassies zijn te gast in Pakhuis de Zwijger om te vertellen over hoe ontwerp kan bijdragen aan oplossingsrichtingen en te bevragen wat de rol van ontwerp is bij dit soort vraagstukken.
Embassy of Inclusive Society
Een inclusieve samenleving is een open samenleving die inzet op de participatie van iedereen, een samenleving waarin elke burger een aandeel heeft en waar de notie van wederkerigheid centraal staat. Ook is het een samenleving waarin iedereen zich gezien en gerepresenteerd voelt. In Nederland worden die noties veelal als vanzelfsprekend gezien, bij wet zijn we immers allemaal gelijk, maar in de praktijk is het verre van een vanzelfsprekendheid. In hoeverre is de Tweede Kamer bijvoorbeeld een evenredige en gelijkwaardige representatie van de samenleving als deze overwegend bestaat hoogopgeleide witte mannen en vrouwen? En in hoeverre kunnen zij de wetten en regels voor het hele land maken wanneer de samenleving zoveel meer is dan één homogene groep?
Hoewel de discussie over dit thema in de samenleving breed wordt gevoerd, gebeurt dit in de ontwerpsector slechts mondjesmaat. En dat is gek: ontwerpers ontwerpen namelijk voor iedereen. Net als in de politiek is het ontwerpveld nog geen eerlijke representatie van de Nederlandse bevolking. Ontwerpers met een niet-Westerse culturele achtergrond, vrouwelijke ontwerpers, ontwerpers uit lagere economische klassen en ontwerpers met een fysieke beperking zijn ondervertegenwoordigd. De sector wordt nog altijd sterk gedomineerd door hoogopgeleide witte mannen. Zij ontwerpen de producten die iedereen gebruikt, maar die niet altijd passen bij de identiteit, levensstijl of culturele achtergrond van de gebruikers.
Het ontwerpproces is te complex om ervan uit te gaan dat je dit kunt overstijgen met een one size fits all ontwerp. Het is dan ook belangrijk om verschillende doelgroepen bij het ontwerpproces te betrekken, maar ook om meer diverse ontwerpers aan het roer te zetten. Alleen met een heterogener ontwerpveld kan er daadwerkelijk inclusiever ontworpen worden.
Embassy of Safety
Waar we in de Embassy of Inclusive Society ons richten op meer inclusief ontwerpen, behandelt de Embassy of Safety dit jaar de andere kant van die medaille. Wat als we dit niet doen? Polarisatie ligt op de loer. Het wij-zij denken wint terrein. Een belangrijk thema binnen de Embassy of Safety & Privacy dit jaar is wijkgerichte ondermijning. Dat valt in basis terug op een gevoel van collectiviteit. Sociale controle speelt een grote rol: Hoe kun je ingrijpen als criminaliteit zich ontvouwt in jouw buurt? Wat kun je doen als je ziet dat iemand in jouw omgeving het verkeerde pad op dreigt te gaan? Hoe kunnen we een collectief gevoel van veiligheid borgen en hier met zijn allen naar handelen? In de wijkgerichte aanpak is de afstand tussen dader en slachtoffer relatief klein, het is moeilijker in de anonimiteit te vervallen.
Het tweede thema van deze Embassy gaat over digitalisering en privacy. In het digitale domein van het veiligheidsvraagstuk is het juist relatief makkelijk om in de anonimiteit te vervallen. Er is een focus op het individu en de afstand tussen mensen, of instanties, is groter. Omdat wetgeving over het gebruik van persoonlijke data minder snel reageert dan de ontwikkelingen en macht in de technologie vorderen, geeft dit ruimte om persoonlijke data te misbruiken.
Handel in persoonlijke data is enorm waardevol gebleken voor machtige platforms. Hoewel overheden dit steeds meer inzien en pleiten voor meer transparantie over het gebruik van data (denk aan de AVG-wet die sinds 2018 geldt in Europa), moet de samenleving als geheel hier anders mee omgaan en anders worden ingericht. Privacy zou een fundamenteel recht in het algemeen belang moeten zijn, net als bijvoorbeeld schoon drinkwater. Gesprekken en debatten zouden dus niet alleen meer moeten focussen op het beschermen van individuen, maar juist ook hoe we met elkaar, op collectieve wijze, dit fundamentele algemene belang moeten beschermen.
Ontwerpers die zich bezighouden met privacy en veiligheidsvraagstukken benadrukken dit belang, maar laten tegelijkertijd ook de complexiteit van het onderwerp zien. Het is niet alleen een kwestie van goed of fout, het is een continu veranderend domein waar nog veel te winnen, onderzoeken en ontdekken valt.
We spreken op donderdag 1 juli met Jorn Konijn (curator Embassy of Inclusive Society) en Tabo Goudswaard (curator Embassy of Safety & Privacy). Onze derde tafelgast bij deze livecast is Domenica Ghidei Biidu. Domenica Ghidei Biidu vluchtte op 15-jarige leeftijd vanuit Eritrea. Als 17-jarig meisje kwam ze aan in Nederland. Ze studeerde rechten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ghidei Biidu is juriste, was jarenlang lid van het College voor de Rechten van de Mens, is nu nog lid van de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie en bekleedt verschillende bestuursfuncties waaronder binnen de Raad van Advies van Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS).
World Design Embassies
Deze uitzending is onderdeel van de reeks WDE Talks, georganiseerd door World Design Embassies, een programma van Dutch Design Foundation. Binnen de verschillende Embassies denken allianties van partners na over maatschappelijke uitdagingen, zoals vraagstukken omtrent de circulaire economie, mobiliteit, gezondheid, voedsel, water en veiligheid. Samen met ontwerpers wordt er gewerkt aan oplossingen en nieuwe perspectieven voor de wereld van morgen.
Partners Embassy of Safety
