Achter de creatieve mogelijkheden van AI schuilt een realiteit van extractie en uitbuiting op industriële schaal, met grote gevolgen voor de aarde en mens. Zelden staan wij stil bij de grondstoffen die nodig zijn om deze technologie te voeden en draaiende te houden. De ware kosten van AI worden door Silicon Valley het liefst buiten beeld gehouden. Het heeft liever dat we spreken over onze documenten ‘in de cloud’ en niet ‘in een stroomslurpende blokkendoos op een industrieterrein.’ VPRO Tegenlicht gebruikt de mogelijkheden van AI om te verbeelden waar Silicon Valley liever niet heeft dat u naar kijkt en spreekt met mensen die zich bezighouden met het ontleden van de wereldwijde AI-industrie.
De prijs van AI is vanaf zondag 4 juni online te zien en wordt op donderdag 8 juni om 20.30 uur uitgezonden op NPO 2.
We beginnen de avond met een gesprek over het maakproces van de aflevering. Dat doen we met:
• Marije Meerman is regisseur bij VPRO Tegenlicht, en heeft eerder o.a. de documentaires Stilte voor de crash (2018), Bureau voor digitale sabotage (2014) en Corona Crash (2020). Daarnaast heeft zij de afgelopen jaren gewerkt aan de 6-delige documentaireserie Planet Finance, die dit jaar werd uitgezonden.
• Arnout Arens is onderzoeker en redacteur bij de VPRO en werkte eerder mee aan Stem van de natuur (2023), Vrijheidsstrijders (2023) en De kloofdichters (2023).
Hierna gaan we aan de hand van fragmenten uit de aflevering in gesprek met een aantal experts. We gaan het hebben over hoe zij naar de aflevering kijken, maar voornamelijk over wat zij hiervan herkennen in hun werkzaamheden.
Deze gesprekken voeren we met:
- Maurits Martijn is verslaggever bij de Correspondent, waar hij schrijft over data, technologie, surveillance en privacy. Samen met Dimitri Tokmetzis won hij meerdere journalistieke prijzen voor hun onderzoek naar digitale data. In 2016 publiceerde hij met Tokmetzis de bestseller Je hebt wél iets te verbergen. Van 2017 tot augustus 2018 was hij plaatsvervangend hoofdredacteur van De Correspondent.
- Oumaima Hajri is onderzoeker en docent aan de Hogeschool Rotterdam, waarbij ze zich richt op het snijvlak van kunstmatige intelligentie en ethiek. Zij onderzoekt hoe kunstmatige intelligentie op een verantwoorde en ethische manier toegepast kan worden. In die hoedanigheid doet zij onderzoek voor het project Designing Responsible AI Media Applications. Daarnaast studeert Oumaima de MSt AI Ethics and Society aan the University of Cambridge.
- Lucas Evers leidt momenteel Waag’s Open Wetlab en de groep Make (FabLab, TextileLab en Open Wetlab). Hij is actief betrokken bij verschillende projecten die gaan over de interacties tussen kunst en wetenschap, kunst en ethiek en de kunsten in een hedendaagse makerscultuur. Het Wetlab is een laboratorium waar kunst, design, wetenschappen, techniek en het publiek elkaar ontmoeten om onderzoek te doen naar biotechnologieën en hun impact op de samenleving en ecologie.
- Marcel van der Kuil is de CEO van BBO.Life, medeoprichter van TechLabs Amsterdam en business analist. Marcel helpt platformen en bedrijven die gebruik (willen) maken van AI bij het implementeren van deze technologie. Door deze platforms en bedrijven van meer kennis te voorzien zorgt hij ervoor dat ze niet afhankelijk worden van leveranciers van AI-systemen. Marcel is o.a. betrokken bij het project Fin-X onder leiding van de Hogeschool Utrecht, waarbinnen er gezocht wordt naar een betekenisvolle uitleg van AI-toepassingen.
- Kim van Sparrentak is lid van het Europees Parlement voor GroenLinks. Kim is actief betrokken bij de totstandkoming van de EU-regels op AI-gebied. Recentelijk debatteerde het Europees Parlement over de ‘AI-Act’, die moet zorgen voor meer veilige en transparante kunstmatige intelligentie door een aantal verplichtingen op te leggen aan ontwikkelaars van AI-toepassingen. Tijdens dit programma bellen we Kim kort in om kort verslag te doen van de stemming over de AI-Act in Europees Parlement dat op die dag plaatsvindt.
Kunstmatige intelligentie is al lang een bepalend onderdeel van ons leven – ook voor bedrijven en overheden –, met positieve én negatieve implicaties. AI verandert onze wereld. In dit eerste deel van een tweeluik staat de technologie centraal. Waar hebben we mee van doen? En welke rol speelt de overheid?
Waar de VS druk bezig zijn met acties tegen kunstmatige intelligentie (AI), verkeert Europa nog in een soort remslaap. Maar in de nieuwe werkelijkheid vinden op grote schaal schendingen van rechten van derden en hun werken plaats. Daar moet paal en perk aan worden gesteld, vinden Charissa Koster en Eva Toorenent.
Programmeren is een mannending, nog altijd. Hoogleraar computerwetenschappen Felienne Hermans wil daarin verandering brengen. Ondertussen ligt ze ’s nachts wakker van het brede arsenaal aan ellende dat nieuwe AI-toepassingen als ChatGPT teweegbrengen.
Volgens OpenAI en Google kan kunstmatige intelligentie de hele mensheid ten goede komen. Maar uit onderzoek blijkt hoe eenzijdig en beperkt de meeste data zijn waarmee AI is getraind. Volgens onderzoeker Balázs Bodó is dat reden om op de grote rode pauzeknop te drukken.
Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen menselijke en kunstmatige intelligentie? En hoe werken die optimaal samen? In zijn boek Slim, slimmer, slimst beschrijft wetenschapsjournalist Bennie Mols waarom we AI vooral niet moeten vrezen. Een voorpublicatie.
Het trainen van Artificiële Intelligentie (AI) vergt enorm veel stroom. Daarmee is de opkomst van AI meteen een bedreiging voor het klimaat, vanwege de grote CO2-voetafdruk. Nu al slurpen datacentra zo'n drie procent van alle elektriciteit wereldwijd op en één procent van de CO2-uitstoot komt van diezelfde datacentra. Dat is de helft van wat de luchtvaartsector uitstoot. Wetenschappers willen AI groener maken.
Doemscenario’s over AI zijn veelal ongefundeerd, schrijven Corien Prins en Haroon Sheikh. Terwijl er wel degelijk reële risico’s aan kleven. Maak burgers daar bewust van.
Van zelfrijdende auto’s tot kunstmatige intelligentie: veel technologie lijkt zelf slimme dingen te kunnen. Maar om die illusie in stand te houden, zetten techbedrijven hordes onderbetaalde arbeidskrachten in.
