Nederland waterland. Als waternatie beschermen we onszelf al eeuwenlang tegen het machtige water dat ons omringt. We bouwden dijken, polders en een complex systeem van irrigatiekanalen, terwijl het water zorgde voor vruchtbare grond waardoor het leven in onze delta kon bloeien. Gezond water is cruciaal voor ons als mens, maar ook voor alle dieren en planten die deel uitmaken van ons gezamenlijke ecosysteem. We zouden het belang van water dus niet moeten onderschatten. Toch gaat het erg slecht met de waterkwaliteit in Nederland en lijken we de controle over ons water te verliezen. Biedt de Kader Richtlijn Water een uitweg?
Bedrijven lozen een overvloed aan giftige chemicaliën terwijl vogels en vissen snakken naar adem. Langdurige hitte en droogte door klimaatverandering. Stikstof, microplastics en pesticiden. Waterbedrijven waarschuwen voor een toekomstig tekort aan drinkwater. Het gaat slecht met het water in Nederland, heel slecht. Zo slecht dat Nederland als laatste eindigt van alle EU lidstaten: maar 1% van onze wateren blijkt bestempeld te kunnen worden als ‘goed’. Natuurorganisatie Natuur en Milieu waarschuwt al jaren dat de waterkwaliteit onder druk staat, maar ziet het percentage giftige bestrijdingsmiddelen uit de landbouw ondertussen alleen maar toenemen. Anno 2024 zijn we als waternatie het belang van gezond water uit het oog verloren.
Zo lijkt het ook niet dat we op tijd gaan voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Deze Europese richtlijn is onderdeel van de Green Deal en richt zich op het verbeteren van de kwaliteit van water, zowel grondwater als oppervlaktewater. Het moet watervervuiling verminderen en voorkomen, duurzaam watergebruik stimuleren en de gevolgen van overstromingen en droogte beperken. Verder stelt de richtlijn ook doelen op voor de kwaliteit van planten en dieren. Biodiversiteit en de kwaliteit van water hebben namelijk een positieve wisselwerking – gezonde planten en dieren zorgen voor gezond water en gezond water zorgt voor gezonde planten en dieren. De richtlijn kan verder een sterk effect hebben op de economie. Als het niveau niet op pijl is, kan de overheid namelijk boetes krijgen van de EU die kunnen oplopen tot 100 miljoen euro per jaar. Verder kunnen projecten en ontwikkelingen stil komen te liggen, zoals woningbouw, maar ook dijkversterkingen of rioolwaterzuiveringen. Als Nederland achterover blijft hangen tot 2027 ontstaat er zo naast de stikstof crisis, ook een watercrisis. En deze crisis komt met de dag dichterbij.
De richtlijn werd namelijk al in 2000 aangenomen, met een deadline voor 2015. Nederland heeft deze deadline tot twee keer toe uitgesteld tot 2027, maar in de extra gewonnen jaren blijkt 99% van de wateren nog steeds ondermaats. Experts laten weten dat de overheid te lang laks beleid heeft gevoerd en de waterrichtlijnen te veel heeft aangepast om te kunnen voldoen aan de behoeften van de machtige landbouw- en industrielobby. Het waterbeleid is dus ontoereikend en op het naleven van het beleid wat er wel is, is weinig toezicht. Zo is de landbouw de grootste watervervuiler, maar geldt de uitspoeling van meststoffen en bestrijdingsmiddelen wettelijk niet als lozing. Verder bleek vorig jaar dat veel lozingsvergunningen achterhaald zijn en bedrijven, zoals Tata Steel, Dow Chemical en Shell giftige stoffen lozen in wateren die al sterk vervuild zijn. Recent bleek nog dat het verboden en kankerverwekkende landbouwgif Dinoterb in wateren rondom de bollenstreek in Noord-Holland is gevonden. Door de grote hoeveelheid gevaarlijke stoffen in het water trekken ook drinkwaterbedrijven aan de bel, omdat het filteren van water hierdoor steeds ingewikkelder en duurder wordt. Er lijkt dus niet veel te veranderen.
Potentieel biedt de Kaderrichtlijn Water een uitweg. De richtlijn is over de jaren heen verscherpt en biedt de mogelijkheid voor burgers en milieuorganisaties om overheden en bedrijven verantwoordelijk te houden in de rechtbank voor hun nalatigheid. Zo begon actiegroep Mobilisation for the Environment (MOB) vorig jaar het offensief met een rechtszaak tegen Rijkswaterstaat, drie provincies en verschillende waterschappen. Onder het toezicht van deze instanties komen er steeds meer pesticiden, stikstof, PFAS en metalen, zoals kwik en zink in het water terecht. Johan Vollenbroek, oprichter van MOB, stelt dat er nog meer rechtszaken zullen volgen. Lukt het om ons hoofd boven water te houden en de richtlijn toch te halen voor 2027?
Op woensdag 27 maart praten we met Johan Vollenbroek over de toekomst ons water. Samen met bezorgde ondernemers, bestuurders, wetenschappers en adviseurs gaan we in gesprek over hoe het zover heeft kunnen komen, maar zoeken we ook naar mogelijke oplossingen. Wil jij ook meepraten? Reserveer dan hier je gratis plek.
Vrijdag stuurde milieuorganisatie MOB formele verzoeken aan twee provincies en drie waterschappen om de waterkwaliteit van de Waddenzee drastisch te verbeteren. In augustus kregen Rijkswaterstaat, provincie en waterschap Friesland al vergelijkbare brieven, die opmaat kunnen zijn voor rechtszaken. Experts verwachten meer van dit soort acties, want naast de Waddenzee voldoet geen enkel ander beschermd water aan de doelstelling. Een nieuw slot op economische activiteiten dreigt.
Mobilisation for the Environment (MOB), de milieuorganisatie van natuurbeschermer Johan Vollenbroek, wil dat de autoriteiten actie ondernemen tegen het illegale gebruik van het kankerverwekkende bestrijdingsmiddel dinoterb. Uit metingen blijkt dat het sinds 1998 verboden middel in de Driebanpolder (Noord-Holland) in het water zit.
Slechts 22 procent van de kleine wateren in Nederland heeft een goede waterkwaliteit. Dat zegt Natuur & Milieu na burgeronderzoek naar de kwaliteit van sloten, vennen, kanalen en plassen.
In de EU geldt al veertien jaar een verbod op verslechtering van de waterkwaliteit. Toch lozen grote Nederlandse bedrijven nog steeds vervuilende stoffen.
