Kan de natuur rechten krijgen? De jonge milieujurist Jessica den Outer schreef het boek Rechten voor de Natuur waarin wordt uitgelegd waarom de natuur rechten zou moeten hebben, op welke juridische obstakels deze beweging stuit en in welke landen dit al is gelukt. ‘Rechten van de natuur’ is de snelst groeiende beweging van de 21e eeuw maar hoe staat het ervoor in Nederland?
Waarom rechten voor de natuur?
Op dit moment heeft een bedrijf wel rechten maar een bos niet. Zo vinden we het normaal dat een bedrijf iemand aanklaagt als die hun reputatie schaadt. En we kijken er ook niet van op als een bedrijf legaal een bos mag kappen, zoals recent nog gebeurde in Limburg. Omdat de bomen daar zelf geen rechten hebben, gebruikten activisten hun mensenrechten om de kap tegen te houden door in de bomen te klimmen. Nadat de mensen daar alsnog waren weggehaald kon de kap van de bomen starten. VDL Nedcar, het bedrijf dat de boskap rechtvaardigde met groeiende werkgelegenheid zal dit jaar misschien juist duizenden werknemers moeten ontslaan. Het gekapte bos ligt nog altijd braak.
Soms komt het wel tot rechtszaken bij natuurschade maar alleen als de negatieve effecten terug te herleiden zijn op een mens of een ander rechtspersoon. Met andere woorden: juridisch gezien heeft de natuur geen intrinsieke waarde maar is ze alleen relevant als ze aantoonbaar waardevol is voor de mens. De rechten voor de natuur beweging stelt daarom een paradigmashift voor: niet de mens moet centraal staan in het recht, ook de natuur moet centraal staan.
Over welke natuur gaat het?
Het gaat ongeveer voor twee derde over de natuur als geheel, maar er zijn ook specifiekere cases. Dit zijn specifiekere ecosystemen en alle levende en niet-levende entiteiten daarbinnen (zie onderstaande foto).
© De Lichte Kogel
Wat kunnen we leren van andere landen?
Op veel plekken gebeurt dit al. Colombia, Nieuw-Zeeland en Spanje hebben al rechten toegekend aan natuurfenomenen. In Ecuador staat de natuur zelfs sinds 2008 in de grondwet. Dit heeft er al toe geleid dat een mijnbouwproject een halt toe is geroepen door de rechter, omdat niet kon worden aangetoond dat de natuur geen schade zou lopen. Ook in Europa zijn er veel landen die overwegen om het idee op te nemen in hun nationale grondwet, waaronder Finland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Zweden en Zwitserland. In Nederland zijn Partij voor de Dieren en D66 hiermee bezig. Ze kunnen inspiratie putten uit de tekst die in artikel 71 is te lezen in de grondwet van Ecuador:
“De natuur of Pacha Mama, waar het leven plaatsvindt en wordt doorgegeven, heeft recht op integraal respect voor haar bestaan en voor het onderhoud en de regeneratie van haar levenscycli, structuur, functies en evolutieprocessen. Alle personen, gemeenschappen, volkeren en naties kunnen een beroep doen op de overheid om de Rechten voor de Natuur te handhaven.”
Op dinsdag 9 mei gaan we in gesprek met Jessica den Outer, kunstenaar en documentairemaker Elmo Vermijs, ombudspersoon voor toekomstige generaties Jan van de Venis, en raadslid voor GroenLinks Amsterdam Nienke van Renssen. Met als centrale vraag: hoe kunnen de bomen in het Amstelpark als eerste natuurfenomeen in Nederland rechten krijgen?
