In welke landen wordt het medialandschap bepaald door een paar machtige individuen? Wie deze vraag krijgt denkt misschien aan de Verenigde Staten met haar oppermachtige Google, Meta, of mogelijk aan Australië en Hongarije, waar respectievelijk mediaoligarchen Rupert Murdoch en Lörinc Mészáros een groot deel van de markt bezitten. Zelden denken mensen hierbij aan Nederland. Toch blijkt uit een rapport van het DNR (digital News report) dat het aantal spelers in het Nederlandse medialandschap de laatste 15 jaar drastisch achteruit is gegaan. Zo is inmiddels 90% van alle Nederlandse dagbladen in handen van slechts twee grote mediaconcerns. Wat voor effect heeft deze marktconcentratie op het Nederlandse medialandschap? Hoe behouden we de kwaliteit en onafhankelijkheid van de journalistiek?
Ons Medialandschap in het nauw
Het Nederlandse medialandschap wordt momenteel gedomineerd door vier commerciële spelers: DPG Media (Volkskrant, NU.NL, AD, Q-Music), Mediahuis (Telegraaf, NRC, Metro), Talpa Network (SBS 6, Veronica, Sky-radio, 538), en RTL Group (RTL, Videoland).
Deze markt dreigt nog verder te vernauwen nu DPG Media RTL wil overnemen voor 1.1 miljard euro. Als de Autoriteit Consument & Markt (ACM) de overname goedkeurt zal DPG zijn marktaandeel aanzienlijk vergroten. Critici vrezen dat dit zal leiden tot een disruptie op de advertentiemarkt. Met bezit in radio, televisie en kranten kan DPG de zogenaamde ‘advertentiedriehoek’ voltooien. Het bedrijf zou zo zijn eigen platforms kunnen promoten op elk ander medium, en zo kleinere spelers uit de markt kunnen drukken.
Journalistiek als randvoorwaarde
Thomas Bruning, van de journalistenvakbond NVJ, vreest dat ook de kwaliteit van de journalistiek in geding komt bij de overname van RTL. DPG zelf beweert dat de overname draait om Videoland, en niet om het veelbekeken RTL Nieuws. Maar dit is volgens Bruning juist exact het probleem. Hij vreest dat DPG de journalistiek slechts als randvoorwaarde ziet voor hun echte verdienmodel: de advertentiemarkt.
Katia Segers, professor Media Studies in Brussel, stelt dat dit al het geval is in België, waar DPG eerder een groot marktaandeel wist te verwerven. DPG bezuinigt volgens haar veel op redactiekosten, waardoor de kwaliteit van de journalistiek onder druk staat. Veel bladen van DPG wisselen namelijk onderling artikelen uit, met veelal dezelfde inhoud en bewoording, wat resulteert in minder pluriformiteit in het journalistieke landschap.
Ook de redactionele vrijheid kan in geding komen. Christiaan van Thillo, CEO van DPG, heeft zich ondanks beloftes van het tegendeel vaker bemoeit met de inhoud van zijn redacties, aldus Mark Koster, auteur van een biografie over van Thillo. Volgens Koster schroomt Van Thillo er niet voor om zijn media-imperium te gebruiken voor persoonlijke doeleinden. Zo besteedden redacties van DPG veel tijd aan het tegenhouden van een eerdere overname van RTL door rivaal Talpa Network.
De (commerciële) druk van buitenaf
Niet iedereen is negatief over de mediaconcentratie in Nederland. De journalistiek staat onder druk door lage advertentieopbrengsten en concurrentie van techgiganten zoals Google en Facebook. Christian van Thillo wordt daarom juist door sommigen gezien als beschermheer van de journalistiek. Zo heeft hij door de schaalvoordelen van DPG veel kleine redacties overeind weten te houden. De fusie met RTL wordt door sommigen zelfs omarmd als potentiële tegenmacht tegen Google en Facebook. Door een machtsblok in de Benelux te creëren, kan de media-industrie zichzelf beschermen tegen externe commerciële druk.
De ACM staat dus voor een moeilijke keuze. Enerzijds zou de overname van RTL kunnen helpen tegen de dreiging van de techgiganten, anderzijds kan de consolidatie van mediamacht tot een daling van de journalistieke kwaliteit en pluriformiteit leiden.
Wil jij weten hoe we de onafhankelijke journalistiek kunnen waarborgen in een veranderend medialandschap? Kom dan op maandag 7 oktober naar Van wie is de journalistiek? in Pakhuis de Zwijger. Op deze avond gaan we in gesprek met journalisten en de politiek over hoe we gezamenlijk de kritische journalistiek kunnen beschermen tegen inmenging van de politiek, commercie, en de belangen van het grote geld.
Meld je aan voor het programma ‘Van wie is de journalistiek?” via deze link.
De overname van RTL door Volkskrant-eigenaar DPG draait ‘niet om nieuws’ maar om Videoland, zegt topman Erik Roddenhof. Toch staat de kwaliteit van het nieuws op het spel.
RTL Nederland staat al meer dan drie jaar te koop voor een miljard euro, maar potentiële overnames, zoals die door Talpa en DPG Media, worden kritisch bekeken door de mededingingsautoriteit om mediapluriformiteit te waarborgen.
In Hoge Bomen haalt BNR elk seizoen een bedrijf door de BNR Audit. Hoe is het ontstaan, hoe gaan ze te werk, wat is het belang voor Nederland. Deze keer, DPG Media. Het grootste mediabedrijf van de Benelux.
