Maak kennis met Luna Maurer! Tijdens de PublicSpaces Conferentie op 6 juni kun je deze mixed media-ontwerper en kunstenaar tegenkomen met haar performance ‘Emoticons don’t have wrinkles‘. Net als in al haar werk focust ze zich hierin op de impact van digitale technologieën op het dagelijks leven. Specifiek roept ze op tot het staken van gelikte technologie en ziet ze graag de rafelrandjes van het leven ook online een plek krijgen.
Hey, Luna! In je performance is je gezicht geschminkt als een gele emoticon. Waarom heb je daarvoor gekozen?
Het schminken van mijn gezicht als emoticon, komt voort uit een film project ‘Emoji is all we have’ dat ik met Roel Wouters in 2022 heb gedaan (we hadden tot zomer afgelopen jaar het studio Moniker). We stelden ons de vraag: Hebben emoji’s het potentieel om onze emoties volledig weer te geven of sleept de digitalisering ons mee naar een steeds rationelere, geoptimaliseerde wereld?
Deze geschminkte emoji heeft ineens mijn oudere gezicht van 50 jaar. Je ziet alle complexe emoties en uitdrukkingen, wat zoveel gelaagder is dan de echte emoticon. Er zijn veel soorten emoticons maar ze representeren toch maar een fractie van de complexiteit die achter een gezicht ligt. Hoe meer technologie voortschrijdt, hoe groter de vraag wordt: hebben wij zelf uiteindelijk nog die emoties of verandert dit door technologische tools? We passen ons namelijk aan aan die technologie. Bijvoorbeeld in onze taal: we schrijven nu gefragmenteerde berichtjes door chat services in plaats van lange brieven.
Het gele gezicht in mijn performance laat je realiseren hoe glad en ‘seamless’ technologie ons probeert te maken.
Dus je brengt de mens ook weer terug in de emoticon op deze manier?
Ja, het is dus een hele complexe emoticon ineens. Daarnaast heb ik een soort helm op. Die heeft Thomas Boland, onze voormalige programmeur, gemaakt. Voor in de helm zit mijn mobiele telefoon waarmee ik mezelf film. Mijn gezicht wordt achter mij groot geprojecteerd. Ik sta dus als het ware midden in mijn gezicht.
Is het niet spannend om je gezicht zo groot te projecteren?
Nee, juist als ik me zo geel schmink krijgt de ouderdom van mijn gezicht een functie. Het is duidelijke taal; die vouwen en rimpels die op die manier zo goed uitkomen. Hoe ouder het gezicht hoe verhalender en complexer deze is.
In het manifest ‘Designing Friction’ dat je schreef met Roel Wouters verkondigen jullie dat technologie meer frictie moet toelaten. Technologie is op dit moment te naadloos. Wat is daar erg aan?
Veel. Ik heb het gevoel dat we allemaal steeds meer gestresst worden. Ons tijdsbesef verandert namelijk. Door al die optimalisaties kun je steeds meer en sneller doen, maar kun je die hoeveelheid werk als mens überhaupt aan? De hoeveelheid burn-outs heeft hier denk ik zeker mee te maken.
Het lijkt erop dat wij als maatschappij ook minder gelukkig zijn. De online representatie van mensen is geoptimaliseerd. Zelf moet je jouw online presentatie ook optimaliseren: wat je allemaal kan en doet, hoe je eruit ziet, hoeveel vrienden je hebt en hoeveel volgers.
Je laat niet zien wat is mislukt?
Nee, of dat het stroef gaat en gecompliceerd is. Daarvoor is het niet gebouwd. Het is zo gebouwd dat we zoveel mogelijk tijd op een scherm doorbrengen; dat is het verdienmodel. Een complex verhaal online past niet in dit model, dat is te stroef.
Ook de voorspelling van ons gedrag wordt helemaal geoptimaliseerd, bijvoorbeeld in AI systemen. Zo krijg je de perfecte aanbevelingen voorgeschoteld.
Door deze soepelheid en gladheid verlies je menselijkheid. De menselijkheid zit veel meer in wrijving en de connectie met andere mensen. Met het Designing Friction statement wil ik niet alleen kritiek maar ook een nieuw perspectief bieden.
Die online wereld is ingesteld op perfectie. Maar wij als mensen zijn dat eigenlijk helemaal niet. En dat is het probleem?
De socioloog Hartmut Rosa heeft het over resonantie en vraagt zich af: waar word je eigenlijk blij van in het leven? Niet van optimaliseren en accelereren, maar van voelen ten opzichte van de rest van de wereld. Hij heeft het over resonantie: een verbinding. Dat iets je roept en je daarop reageert. Dat is de verbinding waarmee je staat met je omgeving. Online is er meer een suggestie van verbinding. Daar ontbreekt wat ik ook wel noem ‘frictie’, wat ‘echte’ verbindingen mogelijk maakt.
Hoe krijg je de verbindingen weer terug online? Of moeten we gewoon uitloggen?
Ik wil niet oproepen om offline te gaan. Ik wil dat we gaan nadenken over nieuwe systemen waarin frictie voorkomt; de onvoorspelbaarheid, het onbekende, het niet soepele, de meningsverschillen. Ik zou systemen willen zien die dit integreren. Ik ben benieuwd wat voor ervaring er dan ontstaat en of dat ons verder brengt. Nu zit je alleen maar in je bubbel en is alles shiny en happy; iedereen in de bubbel is het met elkaar eens. Zo ontstaat polarisatie.
Is die shiny positivity een soort toxic positivity online? Er mogen geen problemen zijn en alles is leuk?
Ja, dat ge-like de hele tijd. ‘I like it’, daar gaat het steeds over. Of dislike. Er is niks meer wat er tussenin zit. Je wordt ook opgeroepen om meteen iets te vinden en te evalueren, of beter te calculeren; het liefst met een like. In plaats van niks of iets even op je in te laten werken.
Er is geen ruimte voor kanttekeningen? Dat is teveel ruis?
Ja, terwijl die ruis is wat de wereld is. Polariseren – dat eens of oneens – is een simplificatie van de werkelijkheid. De dialoog ontbreekt ook terwijl daar juist heel veel ontstaat: inzichten, luisteren, reageren. De volgende dag denk je ergens weer een beetje anders over. Die ruimte is er niet binnen deze media, maar is wel belangrijk als we niet in polarisatie willen leven.
‘Friction is resistance‘, zeg je. Kun je dat uitleggen?
Als iets beweegt, is er wrijving en ontstaat weerstand. Alleen als er weerstand is, kan iets ook blijven hangen. De weerstand bevordert dialoog tussen mensen, een connectie. Als iets je boeit betekent dat dat je blijft hangen aan iets. Vanuit die weerstand kun je juist de diepte ingaan.
Het manifest vertelt ook dat er dan een pauze is waarin verveling kan ontstaan?
Weerstand en wrijving heeft ook vertraging als gevolg. Vertraging is een mooie gedachte van frictie. Vertraging betekent ook ruimte creëren voor ongeplande indrukken, bijvoorbeeld van buiten. Je kunt dan indrukken opnemen en op je in laten werken in plaats van je laten meeslepen door eindeloze entertainment of to-do-lijsten.
Hoe probeer jij die menselijkheid weer terug te brengen?
Ik wil nadenken over de frictiecomponenten uit het fysieke leven en kijken hoe we die kunnen integreren in het digitale domein. Ik praat hier graag over met anderen, en geef workshops om nieuwe systemen te bedenken. Mijn performance is geen oplossing, maar gaat om het propageren van deze concepten.
Zijn mensen uit dit kapitalistische systeem te halen? Uiteindelijk willen mensen geen langzame laptop en kopen ze gewoon een nieuwe.
Ik sprak iemand in LA met een software start-up waarmee je maar één bericht per dag kon versturen. Op die manier denk je veel beter na over wat je zegt en hoe je het zegt. Het is een ingebouwde frictie. Ik denk dat je ook geld kan verdienen met online tools, die volgens andere concepten dan efficiëntie, plezier en gemak functioneren.
Dat is een goede! Dat doet me denken aan de app ‘one sec’ waarmee je een aantal seconden moet wachten voordat je bepaalde apps kunnen binnenkomen op je telefoon.
Dat klinkt ook als een soort frictie. Het enige is dat er niks tegenover staat, je belemmert het, maar er is geen alternatief.
Je zou ook kunnen zeggen: vergeten we niet de agency van mensen? Zijn we echt weerloze wezens die zich laten meeslepen door tech zonder dat ze er iets tegen kunnen doen?
Ik denk niet dat AI onze werkgelegenheid gaat wegnemen. Ik ben niet angstig voor tech die alles overneemt. Maar ik denk dat we wel steeds afhankelijker zijn en dat we niet meer zonder kunnen. We verleren de andere aspecten die eerder vanzelfsprekend waren. Kinderen verleren te spelen op straat. Studenten verleren om met elkaar naar de kroeg te gaan. Of om te flirten. Je kunt je dan afvragen: waarom is dat erg, die afhankelijkheid? Ik denk dat het ongezond is dat alles plaatsvindt via technologie. Je leert geen andere meningen kennen of dat er iets anders bestaat dan jij.
Je vergeet misschien ook wel hoe je moet omgaan met fouten of als iets misgaat of kapot gaat. Daar heb je bijna nooit mee te maken online.
Klopt. Al het donkere in het leven, wat het leven mooi maakt, dat vind je daar niet. Het idee dat het leven alleen maar leuk, fijn, gelukkig en plezier is, dat is niet wat een goed leven is.
Wat is nu jouw ideale digitale toekomst?
In deze digitale cultuur is big tech gereguleerd, we hebben digitale openbare ruimtes die niet eigendom zijn van één bedrijf. We weten waar onze gegevens naartoe gaan – of beter nog: wij zijn de eigenaar ervan. Wij zijn geen slaven van verslavende online mechanismen. Onze gezondheidsafdelingen hebben het gebruik van schermen gereguleerd. Schermen vergaan na een bepaalde tijd. Er bestaat in die toekomst een nieuwe beweging waarbij mensen klaar zijn met sms’en en elkaars locaties volgen via apps. Ze willen niet meer dat hun apparaat hun leven laat dicteren.
En natuurlijk wil ik zien dat de nieuwe systemen veel meer nadenken over menselijkheid. En dat die nieuwe technologieën tegelijk ook kapitaal opleveren en winstgevend zijn.
Je kunt Luna’s performance op 6 juni zien tijdens de PublicSpaces Conferentie.
Dit artikel is eerder geplaatst op PublicSpaces.
