De klimaatcrisis roept veel emoties op, zoals angst, verdriet, woede en schaamte. Deze emoties worden in de klimaatpsychologie ook wel eco-emoties genoemd. Ondanks de schaarse aandacht voor deze eco-emoties, bepalen zij in grote mate hoe wij handelen, of niet handelen. Waar angst ons kan verlammen, kan boosheid ons juist weer activeren. Het begrijpen van eco-emoties en hoe deze ons gedrag beïnvloeden is daarom van groot belang. Sara Helmink, klimaatpsycholoog, GZ psycholoog en oprichter van Stichting Klimaatpsychologie, richt zich op het verhelderen van eco-emoties. Zij helpt mensen deze emoties te erkennen en om te zetten in iets positiefs.
Welke eco-emoties worden volgens jou in het algemeen vaak door mensen ervaren en waarom?
70 procent van de mensen heeft klimaatzorgen. Allerlei klimaatemoties, of eco-moties, kunnen voorkomen. Het hele scala van de vier basisemoties, bang, blij, boos en bedroefdheid en de nuancering hiervan, komen voorbij. Emoties en gevoelens zijn fluïde, ze komen en gaan en kunnen verschillen van dag tot dag of getriggerd worden door ervaringen of situaties.
Je hebt een eigen praktijk die zich hierop richt. Wie komen er vaak naar klimaatpsychologen toe?
Ongeveer 30 procent van de mensen die ik zie, meldt zich expliciet met klimaatgerelateerde psychische klachten. Meestal hebben zij nul op rekest gekregen bij een andere psycholoog waar zij wilden spreken over hun klimaatzorgen. Het leeftijdsbereik van mensen die vanwege klimaatzorgen naar mijn praktijk komen is heel breed, ik zie mensen van 18 tot 80. Ik merk dat mensen in de veerkrachtgroep die we aanbieden vanuit Stichting Klimaatpsychologie vooral theoretisch opgeleiden, goed geïnformeerde mensen zijn. Op zich vind ik de tendens dat theoretisch opgeleiden de weg beter weten te vinden naar hulpverlening wel zorgelijk. Want juist indirect getroffenen, zoals boeren, mensen met energiearmoede die daardoor problemen hebben om rond te komen, hebben hulp nodig. Praktisch maar ook mentaal. Er zijn echt mensen die professionele hulp nodig hebben, maar gelukkig hoeft niet iedereen naar therapie: een luisterend oor van een empathische ander, kan veel verschil maken.
Welke eco-emoties ervaren mensen vaak als zij een klimaatpsycholoog bezoeken en in hoeverre beïnvloedt dat hun leven?
De klachten kunnen heel uiteenlopend zijn maar wat ik zie is dat mensen in mijn praktijk, dit is geen afspiegeling van onze totale Nederlandse populatie, komen met: piekeren, stress, oververmoeidheid, moedeloosheid, slapeloosheid, sluimerende somberheid die blijft hangen, eenzaamheid, moeite in sociale interacties, rouw of verdriet, in die mate dat het beroepsmatig of sociaal functioneren in de weg staat.
Wat zijn een paar praktische tips om goed met eco-emoties om te gaan?
Verbind je met empathische anderen en vind herkenning bij elkaar. Maak ruimte voor gevoelens door te vertragen, om vervolgens te weten wat je wilt doen. Geniet van de fun factor en prettige gevoelens en inspiratie in samenwerkingen. Zorg goed voor jezelf. Luister.
Hoe zet jij eco-emoties om in iets positiefs?
Ik haal zelf heel veel kracht uit samenwerking en herkenning. Het kan heel fijn zijn als je iemand anders jouw mentale staat hoort verwoorden, bijvoorbeeld: “Ik voel me moedeloos door de laatste berichtgeving vanuit het nieuws”. Je weet dan dat je niet alleen bent. Deze wetenschap zorgt dat je samen krachtig kunt optrekken. Uit onderzoek is bekend dat boosheid en bezorgdheid helpen om in actie te komen. Ik ben wel benieuwd wat onderzoek uit de psychologie ons de komende jaren nog meer kan vertellen hierover. Wat is een optimum? Wanneer komen we echt in beweging? Wat helpt om in een duurzame effectieve staat te komen? Ik raak nu al geïnspireerd door de kennis en kunde van anderen in mijn omgeving. De moed te zien bij anderen, dat geeft mij kracht om verder te gaan.
Hoe wordt er binnen de psychologie naar klimaatpsychologie gekeken?
Ik werk als behandelaar in de basis GGZ, dus ik benader deze vraag vanuit wat ik hier zie. Ik denk dat er heel vaak nog vanuit een individueel perspectief wordt gedacht, terwijl de klimaatcrisis en de samenhangende problemen vragen om een systemische blik. Klimaatpsychologie is nog relatief jong en voor velen onbekend, er wordt vermoedelijk nog weinig gesproken over klimaat in de behandelsetting. Ik spitste vijf jaar geleden mijn oren zelf ook niet op klimaatproblematiek. Ik wist moeilijk te reageren als een cliënt in gesprek grote thema’s, zoals klimaatproblematiek, aankaartte. De grootsheid en de complexiteit van deze thema’s imponeerden en maakte dat ik snel ervan af stapte en met de cliënt aan iets concreets, kleins ging werken. Nu zie ik dat ik eigenlijk niet luisterde. Tegenwoordig geef ik deze onderwerpen meer ruimte en kan ik er enkele verdiepende vragen over stellen. Niet zelden pak ik onze toolkit erbij.
Ik zie het persoonlijk als mijn kleinste en makkelijkste taak om in ieder geval te praten en te luisteren over klimaatzorgen. Luisteren naar wat zich afspeelt qua gedachten en gevoelens van de persoon die hulp zoekt is sowieso de taak van de psycholoog. Wat het onderwerp ook is je kunt niet zeggen “nee dit onderwerp daar ga ik niet over, ga maar naar iemand anders”. Psychologen zouden alle onderwerpen die cliënten aansnijden met aandacht mogen beluisteren.
Zoek jij verheldering in het complexe landschap van eco-emoties of heb je behoefte aan een gratis spoedconsult? Kom dan op vrijdag 18 oktober naar de boekpresentatie en het nagesprek van Klimaatpsychologie, waar wij in gesprek gaan met klimaatpsychologen, hersenonderzoekers, activisten, filosofen, klimaatwetenschappers en kunstenaars.
Meld je hier aan voor dit programma.
