Het woningbouwtekort in Nederland eist al een lange tijd zijn tol. Gelukkig lijkt er enige hoop te zijn in de vorm van het optoppen van woningen. Bij optoppen worden extra verdiepingen toegevoegd aan bestaande gebouwen, waardoor kosten en tijd worden bespaard doordat de bestaande faciliteiten kunnen worden benut. Bovendien kunnen de opbrengsten soms worden gebruikt om de rest van het gebouw te renoveren en/of te verduurzamen. Waar vinden we op dit moment in Nederland al gerealiseerde optoppingen, hoe zien ze er uit en wat zijn hun specificaties?
Didden Village- Rotterdam
Architect: MVDRV
Woningen: 3
Woonlagen erbij: 1
Oplevering: 2006
Bijna twintig jaar geleden zette MVRDV hun eerste stempel op Rotterdam, de geboorteplaats van hun bureau, met een opmerkelijk project. Dit knalblauwe minidorpje bestaat uit drie huizen, van in totaal 120 m2 die bovenop een monumentaal pand zijn gebouwd. Het unieke ontwerp zorgt voor een interessante dynamiek, waarbij de slaapkamers in verschillende huizen zijn geplaatst om de privacy van de bewoners te waarborgen. De woonkamer bevindt zich in de verdieping eronder, doormiddel van wenteltrappen word je geleid naar de drie verschillende slaapkamers. Door de slimme positionering van de huizen ontstaan er pleinen, straten en steegjes, waardoor het geheel een gemeenschapsgevoel uitstraalt. De toevoeging van bomen, openluchtdouches, bankjes en tafels draagt bij aan een huiselijke sfeer en nodigt uit tot interactie tussen de bewoners. Dit prefab concept kan worden beschouwd als een voorloper van het optoppen van woningen. Het resultaat is zonder twijfel opvallend te noemen.
Aquariusflat – Amstelveen.
In samenwerking met: AG Nova Architecten en ERA Contour
Woningen: 38 woningen
Verduurzaming: 145 woningen
Woonlagen erbij: 2
Oplevering: september 2023
In de afgelopen jaren heeft de Aquariusflat de bijnaam ‘horrorflat’ gekregen. Sinds kort is het tij gekeerd en is deze flat nu een duurzaam wooncomplex. Waar voorheen lekkages, schimmels en achterstallig onderhoud de baas waren, zijn er nu 145 woningen verduurzaamd en opgeknapt. Doormiddel van het toevoegen van twee woonlagen op de flats zijn er 38 nieuwe woningen gerealiseerd. Daarnaast hebben ze nieuwe entrees toegevoegd, het gebouw helemaal geïsoleerd, zonnepanelen toegevoegd en de complete installaties vervangen.
Karel Doorman – Rotterdam
In samenwerking met: Ibelings Van Tilburg Architecten, Royal HasKoning DHV
Woningen: 114 woningen
Parkeerplaatsen: 156 parkeerplaatsen
Woonlagen erbij : 16
Oplevering: 2012
Als je denkt aan optoppen dan denk je aan de Karel Doorman in Rotterdam; het hoogste optopgebouw ter wereld. Op het winkelcentrum Ter Meulen, dat werd gebouwd in 1948, zijn zestien nieuwe verdiepingen verrezen. De Karel Doorman is opvallend licht gebouwd, met een houten gevel omhuld door een glazen buitenkant. Naast de realisatie van 114 appartementen is er ook een gemeenschappelijke daktuin tussen de twee torens voor de bewoners van het pand.
A.J. Ernststraat 700 – Amsterdam
In samenwerking met: Creative City Solutions en Kamstra Architecten BNA
Woningen: 10 woningen
Woonlagen erbij: 1
Oplevering: 2024
Buitenveldert is een van de wijken in Amsterdam waar de optop kansen voor het oprapen liggen. Dit ziet Creative City Solutions ook in, zij hebben 10 woningen toegevoegd op het appartementencomplex Arent Janszoon Ernststraat 700. Met de opbrengst van de nieuwe woningen is het hele pand verduurzaamd. Ook is voor ongeveer 400 000 euro verbeteringen toegevoegd. Zowel een nieuwe lift, trap, hal en entree. De woningen zijn gasloos, goed geïsoleerd met licht materiaal zoals hout en op het dak zijn zonnepanalen geplaatst.
Ondanks dat de kansen voor optoppen voor het oprapen liggen, zit de ‘optoptrend’ nog niet helemaal in een stroomversnelling. Om zover te komen zullen er in de toekomst wetswijzigingen moeten komen in verband met de instemming van de leden van de VVE en de Amsterdamse erfpacht wet. Daarnaast kan een duidelijke identificatie van de locaties voor het optoppen ook bijdragen aan een influx. Al met al heeft optoppen nog een lange weg te gaan.
In het programma ‘Optoppen op Topniveau’ op dinsdag 28 mei gaan we in gesprek met prominenten over de kansen en uitdagingen van optoppen.
Minister Hugo de Jonge ziet ‘optoppen’ van gebouwen, waarbij extra verdiepingen op daken worden geplaatst, als een van de oplossingen voor de woningnood: in 2030 zouden er op deze manier honderdduizend woningen moeten zijn gerealiseerd. Architecten zien kansen, maar ook obstakels.
De provincie Gelderland is van plan 12.000 huur- en koopwoningen bij te bouwen door te 'optoppen', oftewel door een extra verdieping bovenop bestaande woningen te plaatsen. Optopwoningen zijn vaak kleiner en goedkoper dan normale nieuwbouw. ‘Dit gaat zeker helpen’, zegt Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarkt aan de TU Delft.
Optoppen staat in de belangstelling vanwege de enorme woningkrapte. Ook in Amsterdam zijn er inmiddels meerdere initiatieven op dit vlak. Toch ligt de grootschaligheid van optoppen nog niet in het verschiet: door de kosten, het bouwen zelf en vooral de regelgeving blijft dat lastig.
Voor 2030 wil het kabinet zo'n 900.000 nieuwe woningen bouwen. Veel gemeenten worstelen met de vraag waar die huizen kunnen staan. Zeker in de grote steden, waar de grond schaars en duur is, is het vinden van goede locaties een uitdaging.
