Buurtbudgetten: veel enthousiasme, maar ook frustratie

De gemeente Amsterdam werkt aan democratische vernieuwing vanuit de overtuiging dat bewoners zelf het beste weten wat er speelt in de buurt en waar behoefte aan is. Één van de methoden waarmee geëxperimenteerd wordt, is de inzet van buurtbudgetten. In het leerprogramma ‘Amsterdammers, Maak je stad!’ doen Kennisland, Pakhuis de Zwijger en Waag onderzoek naar deze buurtbudgetpilots. Afgelopen 9 juni deelden we de resultaten over de eerste editie tijdens de LIVECAST Buurtbudgetten: lust of last. In dit verslag* delen we het rapport met onze bevindingen, en blikken we terug op de opgedane lessen voor de volgende stap naar meer eigenaarschap, zeggenschap en co-creatie in de stad Amsterdam.

In het coalitieakkoord 2018-2022 ‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid’ geeft het College van B&W van Amsterdam aan democratisering als één van de speerpunten te zien in de huidige bestuursperiode. De doelstellingen van democratisering zijn het vergroten van het eigenaarschap en de zeggenschap van bewoners; en het vergroten van het vertrouwen van bewoners in de gemeente. In dat kader is de gemeente gestart met buurtbudgetten.

De pilots met buurtbudgetten zijn in 2019 in de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost van start gegaan. De stadsdelen hebben, aangevoerd door hun eigen teams Democratisering, zelf ingevuld op welke manier de budgetten verdeeld worden, waarbij rekening is gehouden met de lokale context van de buurt. In deze drie stadsdelen is met verschillende modellen geëxperimenteerd, van online stemmen tot deliberatieve werksessies.

Reflecteren op alle niveaus

Het huidige stadsbestuur heeft met haar democratiseringsagenda een stevige ambitie neergelegd en is voortvarend aan de slag gegaan met de pilots, met als doel om straks in heel de stad met buurtbudgetten te werken. Vanwege deze ambitie is het belangrijk om de participatie van bewoners niet alleen op de korte termijn vorm te geven in experimenten, maar deze nieuwe vormen van participatie – en een daarbij passende werkwijze – ook daadwerkelijk in het beleid te verankeren. Dat betekent dat er tijdens de pilots geleerd en gereflecteerd moet worden op alle niveaus: in de praktijk, maar óók ambtelijk en bestuurlijk.

In oktober 2019 zijn Waag, Kennisland en Pakhuis de Zwijger, in samenwerking met en in opdracht van de gemeente Amsterdam daarom van start gegaan met het leerprogramma ‘Amsterdammers, Maak je Stad!’. Afgelopen 9 juni werden de onderzoeksresultaten van dit leerprogramma tijdens de LIVECAST Buurtbudgetten: lust of last? in Pakhuis de Zwijger gepresenteerd. We gingen met verschillende betrokken bewoners, ambtenaren en de betrokken wethouder Democratisering Rutger Groot Wassink in gesprek rond de centrale vraag: ‘Wat leert de eerste editie buurtbudgetpilots ons voor de volgende stap naar meer eigenaarschap, zeggenschap en co-creatie in de stad?

>>> Download het Maak je Stad! onderzoeksrapport hier <<<

Kijk hier de LIVECAST terug (tekst gaat door onder video).

Behoefte aan heldere kaders en duurzame samenwerking

In het eerste deel van de bijeenkomst deelde het Maak je Stad!-team de resultaten van het onderzoek naar de eerste ronde buurtbudgetten in Nieuw-West, Zuidoost en Noord. Hieruit bleek dat zowel bewoners als ambtenaren met heel veel enthousiasme aan de pilots zijn begonnen, maar dat het proces ook veel frustratie heeft opgeleverd. Zo ontbraken belangrijke kaders rondom doelstellingen, rolverdeling, samenwerking, financiering en communicatie bijvoorbeeld. Aan de hand van verhalen van actieve bewoners, lokale democratiseringsprojectleiders en stadsdeelbestuurders werden deze thema’s geïllustreerd en besproken. Zo deelde één van de actieve bewoners in Nieuw-West, initiatiefnemer van Schoon Plein ‘40-’45 haar ervaringen met het buurtbudget:

Het enthousiasme van de buurt is groot. Iedereen wil graag een schoon plein. Maar we kijken ook naar de gemeente. De schoonmaak is nog altijd een primaire gemeentelijke taak, maar de samenwerking met de gemeente blijkt complex. De uitdaging is om elkaar te helpen om een schoon plein te realiseren. […] Ondanks het enthousiasme van bewoners en de mogelijkheden die het buurtbudget ons geeft, is het opmerkelijk dat de kosten die we maken tot nu toe door de initiatiefnemers is voorgeschoten. Hier heeft de gemeente helaas nog geen procedure voor opgezet.

Het Maak je Stad!-team deed een oproep voor het gezamenlijk creëren van heldere doelstellingen en kaders, een duurzame samenwerking tussen bewoners en ambtenaren en het niet te snel afrekenen op resultaten:

We hebben gezien dat het van belang is om samen met bewoners belangrijke kaders en afspraken te maken rondom de doelstellingen, rolverdeling, samenwerking, financiering en communicatie van en rondom buurtbudgetten. Maar ook in zo’n stadsbreed kader moet ruimte blijven bestaan voor lokaal maatwerk in de verschillende stadsdelen, omdat de behoeften van bewoners in elke buurt verschillen.

Op naar een duurzaam lerend netwerk

In het tweede deel van de bijeenkomst keken we samen met Rutger Groot Wassink, wethouder Sociale Zaken, Diversiteit en Democratisering en Jacqueline van Loon, directeur van !Woon, vooruit. Hoe kunnen we geleerde lessen meenemen in het vervolg van de buurtbudgetten? Hoe zorgen we voor een duurzaam lerend netwerk in de stad dat samenwerkt aan democratische vernieuwing?

Zowel Van Loon als Groot Wassink pleitten tijdens de bijeenkomst voor meer eigenaarschap en zeggenschap bij verschillende groepen bewoners over het proces van het buurtbudget. Willen we het buurtbudget verdelen door middel van een challenge, door online stemmingen, geven we het buurtbudget aan een bewonersplatform of organiseren we overlegtafels? Betrek bewoners dus vanaf het begin en laat hen meebeslissen over hoe het buurtbudget georganiseerd moet worden. En niet pas op het moment dat de wijze waarop bewoners mee kunnen doen al is bedacht. Dit is ook een van de aanbevelingen vanuit het leerprogramma Amsterdammers, Maak je stad!

Groot Wassink gaf aan dat het stadsbestuur de pilots juist gestart heeft om ervan te leren, en bewust veel ruimte heeft gegeven aan allerlei verschillende vormen in de verschillende stadsdelen, zonder al te veel kaders:

Ik heb mensen uiteraard niet bewust willen frustreren, maar het is wel fijn dat we nu zien waar we tegenaan lopen als gemeentelijke organisatie.

De schuring die dit de afgelopen periode heeft opgeleverd en de inzichten uit het onderzoek en het leerprogramma Amsterdammers, Maak je stad! vormen belangrijke input voor een stedelijk kader met richtlijnen voor het buurtbudget dat de gemeente eind 2020 gaat opstellen.

>>> Download het Maak je Stad! onderzoeksrapport hier <<<

___
*Dit artikel is geschreven door Dave van Loon / Kennisland.