In Nederland wordt er hard gewerkt om vanuit een nieuw paradigma een einde te maken aan dak- en thuisloosheid onder jongeren. Dit is ook het uitgangspunt van het Nationaal Actieplan Dakloosheid dat staatssecretaris Maarten van Ooijen eind 2022 lanceerde. Housing First is het kompas voor de nieuwe aanpak: eerst een woning en daarnaast aandacht voor preventie, bestaanszekerheid en zorg. Mooie woorden, maar nu is het tijd voor daden. Gelukkig zijn er al heel veel initiatieven – als onderdeel van de community Alle jongeren een thuis – aan het werk vanuit dit nieuwe paradigma. In dit programma gingen we met onder andere hen, de staatssecretaris en mensen vanuit verschillende gemeenten in gesprek over hoe we daad bij woord kunnen voegen.
Dat het onderwerp leeft, werd al duidelijk bij een korte kennismakingsronde in een volle IJ-zaal. Er waren veel jongeren, initiatieven en andere professionals uit verschillende gemeenten aanwezig. Willem van Sermondt, programmaleider bij Kansfonds, opende met een korte toelichting over het nieuwe paradigma: “Alle jongeren een thuis is geen feel-good-slogan, het is een strijdkreet”. Met andere woorden: het uitbannen van dakloosheid gaat niet vanzelf en er zal tegenstand of uitzichtloosheid zijn, maar we laten zien in woorden en daden dat het kan.
v.l.n.r. Dionne Abdoelhafiezkhan en Willem van Sermondt.
Daden Eerst
In het eerste panel werd daarop ingehaakt. Thijs van den Enden, actieonderzoeker bij het Instituut voor Publieke Waarden, ging verder in op het position paper met de spraakmakende titel Daden Eerst. Een van zijn boodschappen was dat we als maatschappij jongeren dak- en thuisloosheid moeten zien als een huisvestingsprobleem in plaats van een zorgprobleem. Manna Prudon, ervaringsdeskundige bij ONSbank, ondervond het oude paradigma aan den lijve. Ze werd van het kastje naar de muur gestuurd en als nummertje gezien. Gelukkig vond ze de steun bij ONSbank, een organisatie die streeft naar een menselijke omgang bij schuldsanering, die ze elders niet of te weinig kreeg. Ze werd eindelijk gezien als mens. En de mens centraal stellen helpt. Dit ondervond ook Marijke Aukema, directeur van Bedrijf en Samenleving in Haarlem. Dit is een van de initiatieven die net als ONSbank onderdeel is van de community Alle jongeren een thuis. Aanvankelijk boden zij woonplekken voor twee jaar aan voor dak- en thuisloze jongeren, maar als snel bleek dat daarmee geen einde kwam aan de doorlopende onrust in hun levens. Ze hadden een stabiele thuisbasis nodig, vanuit waar ze verder konden bouwen. Daarom realiseren zij nu alleen nog plekken, inmiddels al 20, waar jongeren permanent mogen blijven wonen. De persoonlijke ontwikkeling van de jongere staat ook centraal bij de Creative Change Agents, een ander initiatief dat onderdeel is van de community Alle jongeren een thuis. Jakob Stolk is hier projectleider. Creative Change Agents geven de jongeren de kans om te werken aan toekomstperspectief en zelfvertrouwen door het talent van jongeren centraal te stellen en een creatieve uitlaatklep te bieden. De jongeren uit Lelystad verzorgden een emotioneel nummer, dat ging over de uitzichtloze situatie die thuisloze jongeren ervaren.
v.l.n.r. Dionne Abdoelhafiezkhan, Manna Prudon, Jakob Stolk, Marijke Aukema en Thijs van den Enden.
Aan de slag met het nieuwe paradigma
Het emotionele intermezzo maakte extra duidelijk waarom verandering nodig is. In het tweede panel gingen we daar verder op in. Een van de sprekers was Maarten van Ooijen, staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, die in 2022 het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis lanceerde waarin het nieuwe paradigma aan de basis ligt. De uitgangspunten van het actieplan zijn een prachtig streven, maar volgens ervaringsdeskundig ondersteuner bij Straatconsulaat Vaish Paltantewari niet concreet genoeg. Het is volgens haar vooral grote stappen – gauw thuis. Zo is er meer aandacht nodig voor preventie en de strikte scheiding tussen 18- en 18+. Dat werd duidelijk in het schoolrapport waarin het Jongerenpanel Derde Kamer, waar Vaish ook onderdeel van is, kritisch reageerde op het actieplan. Van Ooijen aanvaarde de kritiek en zei dat de uitvoering grotendeels bij de gemeente ligt. Hij gaf het woord aan Diana van Loenen, wethouder van Haarlem, waar Housing First in het coalitieakkoord is opgenomen. Volgens haar is het enerzijds goed dat gemeenten meer vrijheid krijgen bij het bestrijden van dak- en thuisloosheid, maar is het anderzijds noodzakelijk dat het Rijk meer regie pakt op de uitvoering omdat het over de woningmarkt gaat. Een ander voorbeeld kwam uit Den Bosch, daar geven ze al concreet vorm aan de beweging van opvang naar wonen. Het is dan ook het doel van Thijs Honig, directeur van de Maatschappelijke Opvang Den Bosch, om zijn eigen functie binnen 7 jaar overbodig te maken. Hoe? De grootschalige opvang in de stad wordt afgebouwd naar kleinschalige opvang in de hele regio. En het systeem is erop ingericht om mensen zo snel mogelijk te huisvesten. Wat duidelijk werd uit het eerste panel is dat het oplossen van dak- en thuisloosheid zeker niet alleen een zorg-, maar ook een huisvestingsprobleem is. Meer samenwerking tussen deze twee velden is dus hard nodig.
We moeten het samen doen
Vanuit uit het publiek kwamen ook interessante toevoegingen. Zo opperde Albert Jan Kruiter, mede-oprichter van het Instituut voor Publieke Waarden, dat op het dashboard waar de cijfers van dakloosheid zichtbaar zijn, per gemeente gespecificeerd moet worden hoe dak- en thuisloosheid wordt bestreden. De avond startte met Willem van Sermondt en we sloten ook weer met hem af. Zijn conclusie van de avond was dat we meer systeemhacks hebben ontdekt en gedeeld, maar roept iedereen vooral op ze te blijven bedenken en delen. Op de avond zelf konden bezoekers hun ideeën achterlaten op de THUIS installatie, mocht je dat (nog) niet hebben gedaan dan kan dat hier alsnog! www.kansfonds.nl/sluit-je-aan
Bekijk hier het hele programma terug
Bekijk hier de video’s van de 3 initiatieven
De Tafelberg
In de Tafelberg in Amsterdam Zuidoost gaan in 2023 290 jongeren zelfstandig samenwonen. Een plek voor jongeren mét en zonder Jeugdzorg verleden. Er wordt gebouwd aan een community met ondersteuning.
Bedrijf & Samenleving
Bedrijf & Samenleving realiseerden al maatjes projecten voor jongeren en tijdelijke woonplekken, maar kwamen erachter die juist die tijdelijkheid voor veel jongeren problematisch was. Daarom realiseren ze nu woonplekken waar jongeren gewoon kunnen blijven.
De Kandidatenmarkt
De Kandidatennmarkt in Amsterdam is een innovatieve sociale organisatie die jongeren vanaf 16 jaar begeleidt en traint op het gebied van (vrijwilligers)werk, scholing, stage, participatie, schulden en jeugdzorg.
