Kan Sam ons duidelijk maken waarom we naar de Noordzee moeten luisteren? Laura Burgers schreef op verzoek van de Ambassade van de Noordzee een essay getiteld: ‘De duizelingwekkende reis van Sam de Zeeforel: van Mensenrechten naar Zeerechten’. Daarin verkent ze het vraagstuk of de Noordzee een eigen rechtspersoon moet worden. De Noordzee zou dan, net als een mens, kunnen opkomen voor zijn rechten. De Ambassade van de Noordzee strijdt voor ‘zee-emancipatie’. De Franse filosoof Bruno Latour riep op om in de democratie ruimte te creëren voor een andere stem dan die van de mens. De Ambassade van de Noordzee probeert deze filosofie door te zetten. In gesprek met Laura Burgers over haar essay, welke uitdagingen zij ziet en wat zij verwacht van het programma op 11 november over de visserij in Pakhuis de Zwijger.
Hallo Laura, om te beginnen, wie ben je en wat doe je precies?
“Ik werk aan de Universiteit van Amsterdam aan een promotie-onderzoek over klimaatrechtszaken. Meer specifiek over de vraag of je middels een rechtszaak kunt beslissen wie verantwoordelijk is voor klimaatverandering. Het is een controversieel onderwerp. Veel mensen zeggen dat het klimaat aan de politiek is en dat rechters zich er niet mee moeten bemoeien. Binnen mijn onderzoek ben ik geïnteresseerd in de rechten van toekomstige generaties en niet-mensen (zoals dieren, planten of ecosystemen). Toekomstige generaties en niet-mensen hebben zelf geen stem in de politiek, terwijl zij hard worden geraakt door klimaatverandering. In sommige van de klimaatrechtszaken wordt aan de rechter gevraagd om voor ze op te komen. Omdat ik mij bezighoud met de rechten voor niet-mensen, heeft de Ambassade van de Noordzee mij benaderd.”
Wat is de bijdrage van jouw essay?
“De politieke debatten in onze samenleving worden gevoerd door mensen over de belangen van mensen. Zo kan makkelijk voorbij de belangen van bijvoorbeeld een vis worden gegaan. Ik denk dat het belangrijk is dat we meer aandacht krijgen voor de intrinsieke waarde van niet-mensen. De hoofdpersoon in mijn essay is een zeeforel die ik Sam heb genoemd. Ik hoop dat ik met dit essay kan bijdragen door aandacht te creëren voor bijvoorbeeld de bewoners van de Noordzee.”
Heb je er bewust voor gekozen om het met de zeeforel Sam de boodschap van jouw essay toegankelijker te maken?
“Dat klopt, dat maakt het essay voor mensen concreter. Daarnaast had ik nog een andere reden. De zeeforel is namelijk een migrerende vissoort, die verschillende landsgrenzen passeert in zijn leven. Zonder dat ‘ie er erg in heeft, verandert zijn juridische status: in de Duitse wet staat dat dieren geen dingen zijn, maar voor de Nederlandse wet hebben dieren wel dezelfde status als dingen. Zo kon ik laten zien hoe ons rechtssysteem een onlogische lappendeken vormt voor iemand als de zeeforel Sam.”
Als ik het goed begrijp haal je inspiratie uit de denker Bruno Latour, klopt dat?
“Een beetje. Wat ik ontleen aan Latour is zijn concept van het Antropoceen. Geologen omschrijven verschillende geologische tijdperken in de geschiedenis van de aarde, tot voor kort leefden we het Holoceen. Maar nu zeggen ze dat we in een nieuw geologisch tijdperk zijn beland: het Antropoceen. Het tijdperk waarin de mens een factor is geworden die zelfstandig de geologie beïnvloedt. Dat zet ons beeld van onszelf op z’n kop, omdat wij altijd dachten dat wij, mensen, gescheiden waren van de natuur. Maar de tegenstelling tussen cultuur en natuur gaat niet meer op, net als het idee dat wij mensen die natuur kunnen overwinnen. In het Antropoceen merken wij juist dat we integraal onderdeel uitmaken van de natuur. Als wij broeikasgassen uitstoten en zeeën leegvissen, heeft dat grote gevolgen voor onszelf. Het Antropoceen dwingt ons meer relationeel te denken: we zijn door en door verbonden met de wereld om ons heen.”
Voor wat voor uitdagingen sta je voor op dit moment?
“De maatschappij staat momenteel voor een van de grootste uitdaging ooit: de energietransitie voltooien op een manier waarin iedereen zich kan vinden. We zien hoe moeilijk dat is aan de gele hesjes-beweging en de demonstrerende boeren. We moeten offers brengen om te veranderen in een klimaat-neutrale maatschappij. Het moet de komende jaren gaan over hoe de lasten te verdelen op een manier die voor iedereen acceptabel is.
Tot slot, wat verwacht je van het programma op 11 november?
“Ik ken Pakhuis de Zwijger als vruchtbare plek voor ideeën-uitwisseling. Ik ben benieuwd naar de discussies die zullen ontstaan en hoop nieuwe inzichten op te kunnen doen dankzij een actief en divers publiek.”
Maandag 11 November is Laura Burgers één van de sprekers bij het programma ‘Wie slaapt, vangt geen vis’ waar zij meer zal vertellen. Daarnaast zullen we het hebben over een duurzaam en adaptief visbeleid ten tijde van klimaatverandering en grote onzekerheid. Reserveer hier je plek!
